چرا رسول خدا(ص) طورى مورد خطاب قرار گرفته كه انگار خطايى از آن حضرت سرزده است؟

پرسش:
چرا در آيات 73 و 74 و 75 سوره اسرا، رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) طورى مورد خطاب قرار گرفته كه انگار خطايى از آن حضرت سرزده است؟
پاسخ:
با سلام و عرض ادب و احترام
 پيش از هر گونه توضيحى، ابتدا ترجمه سه آيه را با هم مرور مى كنيم: «نزديك بود آن ها تو را (با وسوسه هاى خود) از آنچه بر تو وحى كرده ايم بفريبند، تا غير آن را
به ما نسبت دهى؛ و در آن صورت، تو را به دوستى خود بر مى گزينند. و اگر ما تو را ثابت قدم نمى ساختيم (و در پرتو مقام عصمت، مصون از انحراف نبودى)، نزديك بود اندكى به آنان تمايل كنى، اگر چنين مى كردى، ما دو برابر مجازات (مشركان) در زندگى دنيا، و دو برابر (مجازات آن ها) را بعد از مرگ به تو مى چشانديم؛ سپس در برابر ما، ياورى براى خود نمى يافتى.»
قرآن كريم در اين آيات، پاره اى از نيرنگ هاى مشركان را ياد آورى مى كند. بر اساس آن چه در تاريخ آمده، مشركان از رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) خواستند كه ديگر در ردّ خدايان و بت هاى آنان سخنى نگويد و بردگان مؤمن و افرادى را كه ـ از نظر مشركان ـ پايه اجتماعى بالايى ندارند، از خود دور سازد تا پس از اين دو كار، آن ها بتوانند در كنار پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم)بنشينند و به حرف هاى او گوش بسپارند.
خداوند متعال در آيات ياد شده به پيامبر هشدار مى دهد كه مراقب اين وسوسه ها باشد و مبادا كم ترين ضعفى در راه مبارزه با شرك و بت پرستى به خود راه دهد و در مقابل خواسته هاى مشركان، تسليم گردد.
همان گونه كه مى بينيم، در اين آيات، نه گناه و خطايى به پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) نسبت داده شده و نه حتّى از ميل قلبى آن حضرت به اجابت درخواست كافران، سخنى به ميان آمده است. مضمون اين آيات را مى توان در محورهاى زير خلاصه كرد:
1. پيشنهادهاى كافران بسيار وسوسه انگيز بود.
2. اگر تثبيت الهى ـ يا همان حالتى كه ما از آن به مقام عصمت تعبير مى كنيم ـ نبود، نزديك بود كه پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) كمى به آنان تمايل ورزد.
3. اگر پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) به كافران تمايل مى كرد، عذاب سختى در انتظارش بود.
براى حفظ جايگاه پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) در آيه دوّم نفرمود كه اگر تو را ثابت قدم نمى كرديم به آنان متمايل مى شدى؛ بلكه با اضافه دو عبارت «نزديك
بود» و «كمى»، نشان داد كه تمايل پيامبر به كافران، بسيار بعيد است.[1]
در هر حال اين آيات به روشنى از عصمت پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) سخن مى گويند و بر خلاف اشكالى كه در آغاز مطالعه آيات به ذهن مى رسد، اين آيات را هم مى توان دليلى بر عصمت رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) دانست.

[1]. ر.ك: تفسير نمونه، آية الله مكارم شيرازى و ديگران، ج 12، ص 208 ـ 213، دارالكتب الاسلامية؛ تفسير الميزان، علاّمه طباطبايى، ج 13، ص 172، انتشارات جامعه مدرسين.