عصمت و معصومیت پیامبر و امامان را کاملا توضیح دهید

پرسش:
عصمت و معصومیت پیامبر و امامان را کاملا توضیح دهید و بفرمایید این بزرگواران از چه دوره ای از زندگی خود به این مقام رسیدند؟
پاسخ :
با سلام و عرض ادب و احترام
به عقیده ما شیعیان، تمامى پیامبران و امامان(علیهم السلام) چه پیش از نبوت و امامت و چه پس از آن، داراى عصمت بوده اند ،ویژگى هاى عصمت در این دو مرحله زمانى، تفاوت چندانى با یکدیگر ندارد. البته روشن است که برخى از مراتب عصمت ـ یعنى عصمت در دریافت وحى و نیز عصمت در ابلاغ و تبیین معارف وحیانى ـ پیش ازنبوت و امامت قابل طرح نیست; اما عصمت از گناه و خطا و نیز عصمت در اعتقادات، تمام دوران زندگى معصومین را پوشش مى دهد.
 براى فهم بهتر مطلب، توضیح دو نکته ضرورى است:
1) عصمت قبل از نبوت و امامت، گستره وسیعى دارد و سالهاى آغاز زندگى را نیز در برمى گیرد. پرسشى که در اینجا باید بدان پرداخت این است که قبل از رسیدن به سنّ تکلیف، گناهى قابل تصور نیست، پس چگونه مى توان سخن از عصمت به میان آورد؟
در پاسخ باید گفت(1) که هر چند در انسانهاى معمولى، آمادگى براى پذیرش تکالیف الهى از حدود نه یا پانزده سالگى آغاز مى شود، اما مى توان نسبت به انسانهاى مختلف، زمان تکلیف را متفاوت دانست. بى شک، همه ما افراد خرد سالى را سراغ داریم که از نظر رشد عقلى و شناخت و آگاهى و قدرت تصمیم گیرى، با افراد بزرگسال برابرى مى کنند.
حال اگر این افراد، قبل از سنین متعارف به تکلیف مى رسیدند، نه محال عقلى لازم مى آمد و نه با عدل و حکمت الهى منافات داشت ؛ البته  مشیّت الهى بر این قرار گرفته است که از این تفاوتها و ویژگیهاى فردى چشم پوشى شود و زمان تکلیف همه انسانها، یکسان تلقّى گردد; اما درباره پیامبران و امامان که راهنماى مردمان و حجت الهى اند، وضعیّت به گونه اى دیگر است، و باریابى گروهى از آنان به مقام نبوت و امامت در سنین خردسالى، مهر تأییدى بر تکلیف پذیرى آنان در آن سنین به شمار مى آید. چنانکه به فرموده قرآن کریم، حضرت عیسى و یحیى(علیهم السلام) در کودکى به پیامبرى رسیدند.(2)
و براساس روایات و شواهد مسلّم تاریخى، عده اى از ائمه شیعه، در خردسالى، مسئولیت امامت و رهبرى امت را به عهده گرفتند.(3)
2) عصمتِ پس از نبوت و امامت، به دلایلى که در جاى خود مطرح گردیده، اختیارى است و ریشه در شایستگى هایى دارد که با تلاش خود معصومان(علیهم السلام) به دست آمده است. اما عصمت پیش از نبوت و امامت، اگر هم غیر اختیارى باشد، نقصى براى آنان به حساب نمى آید; زیرا ملاک برترى معصومین، عصمت اختیارى در سنین بزرگسالى است، و عصمت در خردسالى، پاداش قبل از عمل به شمار مى آید.
وقتى خداوند مى داند که فردى در آینده زندگى خود، چه مسیرى را انتخاب مى کند، به میزان انتخاب او و تلاش مداوم آینده اش، او را از نخستین روز زندگى مورد لطف و عنایت قرار مى دهد و از لغزشها مصونش مى دارد.
عصمت از ابتدای زندگی ، زمینه و آمادگی پذیرش امامت و پیروی ازآنها را برای انسان ها بیشتر می کند .

پی نوشت ها:
2- ر.ک: پژوهشى در عصمت معصومان، ص 190ـ188
2- قرآن کریم، سوره مریم: 30 و 12
3- امام جواد(ع) در هفت یا نه سالگى،، امام هادى(ع) در هشت یا نه سالگى و امام زمان (عج) درچهار یا پنج سالگى به امامت رسیدند. ر.ک: منتهى الامال، ج 2، ص 424ـ364