رحمت یا هدایت، کدام یک مقدم بوده اند؟

پرسش:

در آيات مبارکه سوره نساء(175و173) در خصوص هدايت(نور) و رحمت خدا صحبتي شده است . کدام يک مقدم بوده اند. هدايت يا رحمت با ارائه برهان؟

پاسخ:

سلام خداوند بر شما همراه گرامی

1)هدايت به معني ارشاد و راهنمايي از روي لطف است و بر دو قسم است:
1. تکويني و عمومي: خدا عقل و فهم و وجدان و غرائز در وجود همه انسان ها و حيوانات قرار داده است تا اداره امورش را رهبري کند(آيه 50 طه و 3 اعلي)
2. تشريعي و خاص: به وسيله انبيا و رسولان الهي هدايت بشر انجام مي گيرد(آيه 17 فصلت و 30 اعراف(
رحمت به معناي مهرباني ورقت قلب است که شخص را به احسان وا مي دارد، ولي در خدا به معناي احسان و نعمت است که خدا با رقت و انفعال توصيف نمي شود.
رحمت هم بر دو قسم است:
1. عام که شامل همه موجودات است (آيه 156 اعراف و 7 غافر)
2. خاص که فقط شامل اهل ايمان است(آيه 105 بقره و43 احزاب)
با توجه به تعاريف فوق بايد گفت که رحمت بر هدايت مقدم است، زيرا خداوند رحمت را بر خود حتمي فرموده، رحمتش به تمام موجودات خصوصا انسان ها وخاصه مومنان شامل است. او از تمام مهربان ها مهربان­تر است (آيه 54 انعام و 7 غافر)
 احسان و محبت و نعمت خداوند قبل از هدايت تکويني و تشريعي انسان­ها است، يعني او آن قدر مهربان و محسن است که در تکوين انسان ها خير و خوبي را لحاظ کرده، بر فطرت و غريزه­اش مهر توحيدي و برکات الهي را زده است.
 در هدايت تشريعي هم با اين که اختيار در دست بشر است، ولي رحمت الهي باعث شده که در بسياري از موارد در گرداب­هاي دنيا نلغزد و به فساد و تباهي کامل کشيده نشود. بعضا عذاب دنيوي او به تاخير انداخته مي­شود تا شايد پشيمان شود و هدايت يابد.
 بالاتر از اين ها، انسان هاي خطا کاري بودند که مستحق عذاب دنيوي يا اخروي بودند، ولي مشمول رحمت و فضل خدا قرار گرفتند. عذاب از آن ها برداشته شده است و به هدايت رسيده اند(داستان قوم حضرت يونس).
 مهم تر اين که خدا در تمام آيات الهي به رحمانيت و رحيميت توصيف مي شود(بسم الله الرحمن الرحيم)
 رحمت عام و هدايت خاص است. خداوند به واسطه رحمتي كه بر خلق دارد، آن ها را هدايت مي كند.
 جهت مطالعه به منابع ذيل مراجعه کنيد:
1. تفسير الميزان، علامه طباطبايي، ذيل سوره حمد
2. مجمع البيان طبرسي، ذيل سوره حمد
3. قاموس قرآن، علي اکبر قرشي، ذيل کلمه هدي در جلد 7 وذيل کلمه رحمت، در جلد 3