آیا آفریدن ابلیس با عدل و حکمت خدا سازگار است؟

پرسش:
آیا آفریدن ابلیس با عدل و حکمت خدا سازگار است؟اگر هدف خداوند از آفرینش انسان عبادت می باشد پس آفریدن موجودی همچون ابلیس با این هدف مغایر است.انسان با زحمت زیاد عملی را انجام میدهد ولی بواسطه وسوسه های شیطان و انجام گناه این اعمال از سه راه خراب می شود:یا از ابتدا نمیگذارد کار اخلاص داشته باشد و به خاطر ریا شکل الهی به خود نمیگیرد و یا خود بینی و عجب بی تاثیر می شود و یا بعد از عمل با ارتکاب برخی گناهان حبط شده و از بین میرود.
پاسخ:
سلام علیکم
اولا خداوند ,شیطان را شیطان نیافرید بلکه او نیز مانند دیگر مخلوقات آفریده شده و وجود او و امکاناتی که خداوند به او داد،همه و همه خیر بوده و او نیز سالها به عبادت پرداخته است،چنانکه حضرت علی(ع) می فرمایند:ابلیس شش هزار سال خدا را عبادت کرد که معلوم نیست این سالها از سالهای دنیاست یا از سالهای آخرت.و شیطان شدنش بخاطر گناه و سرپیچی از فرمان خدا بود و بدتر از آن،این که او توبه و عذرخواهی هم نکرد،پشیمان هم نشد و با یک دنیا غرور و خودخواهی فرمان خدا را غلط دانست و گفت:این فرمان صحیح نیست،زیرا نژاد من از آتش است و بر نژاد آدم که از خاک است برتری دارد.بنابراین سرپیچی و غرور شیطان و سرنوشت شوم او مربوط به خود اوست،نه خداوند.
ثانیا:وسوسه های او نسبت به انسان طوری نیست که ما را به گناه مجبور کند،کارایی وسوسه در حد یک دعوت است،اما اراده ما با وسوسه ها از بین نمی رود و اصولا این وسوسه ها جنبه ی مثبت هم می تواند داشته باشدزیرا رشد ما تنها در صورت مخالفت با تمایلات درونی و وسوسه های شیطانی است.اگر شخصی لال بود و غیبت نکرد ارزش ندارد،اگر وسوسه و تمایلات نباشد خوب بودن انسان ارزش ندارد.ما کسی را پهلوان میدانیم که وزنه سنگینی را بلند کند،زیرا این عمل مخالفت با نیروی جاذبه زمین است،آری نشانه پهلوان بودن مخالفت با کششها و جاذبه های هوای نفس است.
پیامبر اکرم(ص)فرمود:اگر غضب تو را به سویی کشید و خود را کنترل کردی به مقام پهلوانی رسیده ای.
بر فرض اگر شخصی در برابر وسوسه ها تمکین نمود راه توبه و عذرخواهی باز است و می تواند توبه کند و خداوند توبه پذیر است.
ثالثا:اگر ما بودیم و وسوسه های شیطان جای اشکال بود اما در برابر وسوسه های شیطان هدایت عقل و فطرت و دعوت انبیا نیز هست که می تواند بهترین کمک برای حرکت در راه مستقیم و دوری از گناه و وسوسه ها باشد.
علاوه بر اینکه وسوسه شیطان پس از آمادگی و زمینه سازی خودماست و چنین نیست که او ما را بی اختیار به دنبال خود بکشد،بلکه این ما هستیم که او را به خود جلب و برخود مسلط می کنیم.
بنابراین تا در خود ما آمادگی پیروی از شیطان نباشد او نمی تواند رهبری ما را بعهده بگیرد و لذا قرآن در سوره نحل آیه 99می فرماید:
"انه لیس له سلطان علی الذین آمنوا و علی ربهم یتوکلون"
شیطان بر مومنان و کسانی که بخدا توکل میکنند تسلطی ندارد.
البته مراد از تسلط نداشتن این نیست که حتی وسوسه هم نمیکند بلکه مراد این است که مومنان راستین شیطان شناس تا به وسوسه های او بر می خورند قبل از آنکه تحت نفوذ و سیطره او در آیند متذکر می شوند.
موفق باشید