پدر و مادرم در وظایف خود کاستی می کنند؟

پرسش:

در صورتي كه پدر و مادر در انجام وظايف خود كاستي كنند فرزند بايد چگونه با آنها رفتار نمايد؟

پاسخ:

با سلام و ادب خدمت شما دوست عزیز

لزوم احترام به پدر و مادر هر چند در مسير صحيح نباشند، مطابق با رفتار و اصول انساني و تكليف ديني است. هر فرزند اين نكته را خوب مي داند كه پدر و مادرش در راه پرورش و تربيت او دچار زحمات طاقت فرسايي شده اند كه هرگز نمي تواند حتي اگر تا آخر عمر به آن ها خدمت كند، گوشه اي از زحمات ايشان را جبران كند. احترام و ادب در برابر پدر و مادر بر هر فرزند و در هر وضعي واجب است، همان طور كه قرآن اشاره كرده است: «ما به انسان توصيه كرديم كه به پدر و مادرش نيكي كند».(1)

در آيه فرقي در نيكي و احترام به پدر و مادر ديده نشده و تمام پدر ها و مادرها با هر مذهب و ديني مشمول توصيه خدا مي باشند. تعبير به «وصينا الانسان» (به انسان توصيه كرديم) اشاره به اين است كه نيكي به پدر و مادر از اصول انساني است، حتي كساني كه پاي بند دين و مذهبي نيستند، طبق الهام فطرت به آن جذب مي شوند.(2) از پيامبر گرامي(ص) سؤال شد كه حق پدر چيست، فرمود: «اين كه او را اطاعت كني تا وقتي زنده است».(3) سؤال شد: حق مادر چيست، فرمود: «هيهات هيهات اگر به شمار ريگ هاي بيابان و قطره هاي باران در خدمت مادر بايستد، معادل با يك روز كه در شكم او بوده است، نخواهد بود».(4)

نيكي به والدين، مسلمان و كافر ندارد. فرقي در حرام بودن عقوق والدين نيست بين اين كه مؤمن باشند و اهل عبادت و طاعت، يا اين كه كافر باشند و معصيت كار. قران مجيد مي فرمايد: «اگر پدر و مادر كوشش كنند كه براي خدا آن چه كه نمي داني، شريك قرار دهي (يعني به تقليد كوركورانه تو را امر به شرك كنند)، پس ايشان را فرمان مبر، ولي با ايشان در دنيا به نيكي و خوبي مصاحبت كن كه پسنديدة شرع و مقتضاي كرم مي باشد».(5)

امام باقر(ع) فرمود: «سه چيز است كه خدا استثنايي در آن قرار نداده است:
1ـ ردّ امانت به صاحبش، مؤمن باشد يا كافر،
2ـ وفاي به عهدي كه با كسي نموده، مؤمن باشد يا كافر،
3‌ـ نيكي به پدر و مادر، مؤمن باشند يا كافر».(6)

حال پدر و مادري كه به نمازيا وظايف ديني ديگر اهميت نمي دهند، مي تواند به دلايل مختاف باشد . از جمله اين كه آگاهي از تكاليف ديني ندارند ، يا آگاهي و شناخت درستي از خدا و قيامت و زندگي خوشبخت و سعادتمندانه ندارند ، در چنين صورتي لازم است كه با آگاهي كامل از تكاليف ديني و با شناخت صحيح از اعتقادات ديني ، به آنها نيز تعليم داده شود ، يا با حفظ شرايط امربه معروف صورت گيرد و بايد توجه داشت كه اين موضوع همراه با ادب و احترام باشد.

بهترين راه امر به معروف و آگاهي دادن به خانواده ، راه عملي است . يعني سعي كند كه با آنها ( پدر و مادر و ديگر افراد خانواده ) مهربان و خوش برخورد باشد و در عين حال به تكاليف ديني خود پايبند باشد و به آنها اهميت دهد . نماز را سروقت بخواند . كمك ودستگيري از ديگران كند . درستكار و راستگو باشد . منظم و با نظافت باشد و...
در اين صورت رفتارهاي او بهترين امر به معروف در درون خانواده بوده و بيشترين تأثير را خواهد داشت.

پي نوشت ها:
1. احقاف (46) آية 15.
2. تفسير نمونه، ج 21، ص 332.
3. مستدرك وسائل الشيعه، كتاب نكاح، باب 70، ص 628.
4. همان.
5. لقمان (31) آية 15.
6. اصول كافي، ج 2، ص 129