احساس میکنم بعضی اعمالم با ریا همراه است چکار کنم؟

پرسش:

من علاقه مند هستم كه كار هايي را كه انجام ميدهم صرفا براي خشنودي ذات پاك الهي باشد . در برخي موارد احساس ميكنم كه اين كار را انجام نمي دهم و حد اقل يك بخشي ريا همراه با كار همراه است .گاهي هم  كه با خودم مبارزه ميكنم، از انجام آن كار احساس رضايت نميكنم. مي خوساتم نظر جناب عالي را در اين مورد جويا شوم. ضمنا ميخواستم بدانم راه مبارزه با ريا چيست؟

پاسخ:

با سلام و ادب

گاهی اوقات  احساس گناه يا ريا، از وساوس شيطاني است تا شما را از انجام امور خير باز دارد و از نعمت الهي محروم سازد. گناه و يا ريا علائم و ويژگي هايي دارد كه در روايات معصومين، ذكر شده و با اطلاع از آن مي توان فهميد كه واقعاً ريا و خودنمايي صورت گرفته يا نه.
امام صادق(ع) از اميرالمؤمنين(ع) نقل كرد: "براي ريا كار سه نشانه است: وقتي مردم را ببيند، شاد مي شود (از روي رغبت كارش را انجام مي دهد).
وقتي تنها است، بي حال مي گردد. دوست دارد در تمامي امورش او را مدح و ستايش كنند".(1) با اين سه علامت ريا مشخص مي شود  . به تعبير قرآن هر كس خودش را خوب مي شناسد و از انگيزه و نيّت خود آگاه است، بنابراين كافي است به خودتان مراجعه كنيد و ببيند انگيزة شما در انجام يا ترك عملي خدا است يا مردم. اگر خدا باشد، ريا نيست و لازم نیست وسواس به خرج دهید تا خدای ناکرده به ترک عمل خیر بینجامد
بنابراين به پندارهاي واهي و وساوس شيطاني توجه نكنيد و از انجام امور خير كوتاهي نورزيد. در هر مورد كه امر بر شما مشتبه گرديد، سؤال كنيد تا حقيقت روشن گردد.

راه فرار از ريا:
راه فرار از ريا اخلاص در عمل است. انسان بايد سعي كند عمل خود را فقط براي خدا انجام دهد. آن هنگام كه او را از عمل خوش آمد و در انتظار تحسين مردم بود، بداند عمل مخلوط به ريا است. امام امیر المؤمنين(ع) فرمود: "تو وظيفه داري كار خود را از مردم پنهان كني و بر من است كه آن را اظهار كنم"؛[2] يعني انساني كه در نيّت خود فقط خدا را در نظر بگيرد، بايد بكوشد كارش مخفي بماند امّا خداوند او را عزيز كرده و تلاشش را به مردم مي نماياند.

 در علاج و درمان ريا عالمان علم اخلاق به عواملى اشاره كرده‏اند:
1) ريشه ريا حب جاه و منزلت نزد مردم است و آن را بايد ريشه‏كن كرد.
2) بايد ضرر ريا را شناخت كه چگونه قلب را تيره كرده و توفيق اصلاح نفس را مى‏گيرد و اعمال نيك انسان را نابود ساخته و تبديل به آتش دوزخمى‏نمايد.
3) طلب جاه و مقام نزد خلق اظهار نياز نزد نيازمندان است؛ چه آنان نيز همه محتاجانى در پيشگاه خدايند و منزلت نزد آنان اندك سودى ندارد.
4) توجه داشتن به نعمت‏هاى اخروى و مقامات معنوى.
5) عادت كردن به عبادت پنهانى.
 البته در ابتداى مبارزه سخت است ولى با مداومت و تمرين آسان خواهد شد.
    البته براى از بين بردن ريا لازم نيست انسان خود را در برابر مردم فردى گناهكار جلوه دهد. بلكه اين كار خود ناپسند و خلاف رضاى خداست. زيرا خداوند دوست دارد آبروى بنده موءمنش نزد مردم حفظ گردد و اگر لغزشى دارد نزد آنان رسوا نگردد. ولى بنده بايد رابطه خودرا با پروردگار نيكو گرداند و در خفا از گناهان خويش توبه كند و عهد نمايد كه از معاصى دست‏خواهد كشيد و در اين كار هم از او مدد جويد.

    براى آگاهى بيشتر ر . ك : «عجب و ريا» سيد احمد مهرى.

پی نوشت ها:
1. اصول كافي، ج 2، ص 295.
2. همان، ص 443، به نقل از عدّه الداعي، چاپ بيروت ، ص 218.