عمومیت هدایت در دوران "فترت"، چگونه قابل توجیه است؟

پرسش:

چگونه دوران فترت (دوري بشر از هدايت الهي) طبق دلالت عقلي به صدور هدايت انسان به کمال از سوي خداوند توجيه پذير است ؟
شرح تفصيل آن اينکه : بر اساس تفسير آقاي جوادي آملي در آيه 165 سوره نساء که بيان فرمودند دوران فطرت خالي از پيامبر است و ابلاغ عذاب الهي نمي شود بر اساس آياتي که عذاب را منوط به هدايت و اتمام حجت الهي مي داند 1- اساسا دوران فترت ( دوري بشر از هدايت الهي) وجود دارد؟ 2- آيا دلالت عقلي عموميت براي تمام بشر در طول زمانها و مکانها دارد؟ 3- توجيه دلالت عقلي ضرورت وجود هدايت الهي با نبودن اين هدايت و يا حداقل عدم ابلاغ عذاب براي گناهکاران چيست؟

پاسخ:
پرسشگر محترم با سلام و تشکر از ارتباطتان
ظاهرا  منظور استاد جوادي آملي است آن است كه در زمان فترت ابلاغ عذاب نمي شود چون پيامبري وجود ندارد كه ابلاغ عذاب شود . منافاتي ندارد  كه اصل عذاب به خاطر حجت باطني محفوظ باشد . در عين حال چون اين بخش از تفسير استاد مكتوب نيست، نمي توان اظهار نظر قطعي كرد. در اين كه در زمان فترت  نيز  بدون حجت  گر چه حجت باطني نيستيم ، شكي نيست.
 فترت در لغت به اين معاني آمده است: 1. دست كشيدن از كار . 2. انكسار و ضعف . 3. سكون و آرامش . 4. فاصله ميان دو جنبش و حركت، يا دو كوشش و نهضت . (1)
دوران فترت اصطلاحا به فاصله زماني بين زمان نبوت حضرت عيسي  و حضرت محمد  گفته مي شود كه فاصله زماني خالي از رسول بوده است. اين اصطلاح از آيه 19 سوره مائده گرفته شده است  : « يَأَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَينِ‏ُّ لَكُمْ عَلىَ‏ فَتْرَةٍ مِّنَ الرُّسُلِ أَن تَقُولُواْ مَا جَاءَنَا مِن بَشِيرٍ وَ لَا نَذِيرٍ  فَقَدْ جَاءَكُم بَشِيرٌ وَ نَذِيرٌ  وَ اللَّهُ عَلىَ‏ كلُ‏ِّ شىَ‏ْءٍ قَدِير» . فترت مورد اشاره نسبت به رسولان است، نه مطلق حجت كه اعم است از نبي و رسول و وصي نبي و رسول.
 اين مسئله با دلالت برهاني دليل عقلي بر عموميت حجت براي بشر در طول زمان ها و همه مكان ها منافات ندارد، چرا كه در دوران فترت تنها وجود رسول نفي شده است، نه حجت الهي . رسول يكي از حجج الهي است و رسالت نوعي از هدايت الهي مي باشد.
اگر به زمان خاتميت كه در آن حضور داريم ، دقت شود ، همين مسئله( نبود  هدايت الهي) به صورت شديدتر وجود دارد( البته نه به صورت فترت بلكه به صورت خاتميت). در زمان فترت شايد به اندازه 500 سال مردم از وجود رسول محروم بودند . در زمان خاتميت هم ارسال رسولان و هم بعثت انبيا قطع شده ، ولي با وجود اين حجت الهي به صورت امام حضور دارد، اگر چه او نيز غايب است.
بنابراين عدم وجود يكي از شيوه هاي هدايت منافاتي با وجود اصل هدايت به صورت هاي ديگر و با گونه هاي ديگر  ندارد.
در زمان فترت حجج الهي حضور داشتند به صورت اوصياي حضرت عيسي . برخي از اين بزرگان جزو انبيا  بودند. در حديثي تعداد پيامبران زمان فترت از رسولان را چهار پيامبر ذكر كرده است.(2)

1. لسان العرب، ماده فتر.
2.تفسير مجمع البيان ،‌ ج 6 ،ص 263.