آیا دعایی برای تقویت حافظه وجود دارد؟

پرسش:

چگونه می توان مطالب  را بهتر به خاطر سپرد؟آیا برای  تقویت حافظه دعایی هست؟برای حفظ قران چه؟

پاسخ:

با سلام و احترام

در برخی از کتاب های تقویت حافظه ، مطالبی برای حفظ بهتر و به خاطر سپردن بیان می شود که برخی  را ذکر می کنیم:
1- تصویر سازی؛ یعنی برای به یاد ماندن مطلب، بین آن و چیز دیگر که ربطی به آن ندارد، ارتباط برقرار کنم، مثلاً سربازی برای این که رمز شب را که عبارت بود از کلاغ، گوجه، باران، فراموش نکند، این طور در ذهنش تصویر کرد: کلاغ در زیر باران گوجه می خورد.  در ضرب المثل هم از مطلبی به مطلب دیگر پی می بریم.
2- توجه به معنی؛ یعنی مطلب را بیشتر بررّسی و موشکافی می کنیم.
3- استفاده از بافت و زمینه؛ یعنی به یاد آوریم که این مطلب را در کجا یاد گرفتیم ، مثلاً برای یاد آوردن اسامی همکلاس‏های دوران کودکی بهتر است به مدرسه‏ای که می رفتیم، فکر کنیم.(در مورد قرآن  باید حفظ از یک قرآن خاص باشد که صفحات و جای قرار گرفتن آیه در صفحه در خاطر بماند.)
4- یادآوری؛ یعنی آموخته‏های خود را مکرّر در ذهنمان مرور کنیم.
5- نظم؛  طبقه بندی و منظم کردن موضوعات در حافظه یادآوری را آسان می کند.
پیش خوانی، سؤال، خواندن، تفکر، از حفظ گفتن، تکرار این عمل. این روش به هر سه اصل اساسی تقویت حافظه مبتنی است: سازماندهی مطالب؛ معنی یابی مطالب؛ تمرین بازیابی.
6- حفظ آرامش به هنگام یادآوری.
7- با فاصله زمانی خواندن، یعنی مطالب را باید به مرور زمان یاد گرفت.
امام صادق(ع) فرمود: " سه چیز فراموشی را از میان می برد و فکر را تازه می کند: تلاوت قرآن، روزه گرفتن و مسواک کردن".(1)
8 - دعا و نماز برای تقویت حافظه :
براى تقویت قوه حافظه و حفظ نمودن هر آنچه انسان مى‏شنود، مناسب است دعاى مروى از رسول خدا- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- که فرمود: «اى على! هر گاه خواسته باشى آنچه را مى‏شنوى حفظ کنى، بعد از هر نماز بگو: سُبْحَانَ مَنْ لَا یَعْتَدِی عَلَى أَهْلِ مَمْلَکَتِهِ سُبْحَانَ مَنْ [لَمْ‏] لَا یُؤَاخِذُ [یَأْخُذْ] أَهْلَ الْأَرْضِ بِأَنْوَاعِ الْعَذَابِ سُبْحَانَ الرَّءُوفِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِی قَلْبِی نُوراً وَ بَصَراً وَ فَهْماً وَ عِلْماً- إِنَّکَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ. (2)
 نماز براى حفظ قرآن
  در شب یا روز جمعه چهار رکعت نماز بگذار، و در رکعت اول حمد و یس و در دوم حم دخان و در سوم (حم سجده) و در چهارم (تبارک) و بعد از سلام خدا را حمد و ثنا گوى، و بر محمّد و آل او (ص) درود فرست، و براى مؤمنان صد بار استغفار کن و بعد بگو:
 اللَّهُمَّ ازْجُرْنِی بِتَرْکِ مَعَاصِیکَ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی وَ ارْحَمْنِی مِنْ أَنْ أَتَکَلَّفَ طَلَبَ مَا لَا یَعْنِینِی وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ النَّظَرِ فِیمَا یُرْضِیکَ عَنِّی اللَّهُمَّ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ الْعِزَّةِ الَّتِی لَا تُرَامُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ أَسْأَلُکَ بِجَلَالِکَ وَ بِنُورِ وَجْهِکَ أَنْ تُلْزِمَ قَلْبِی حِفْظَ کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَى رَسُولِکَ وَ تَرْزُقَنِی أَنْ أَتْلُوَهُ عَلَى النَّحْوِ الَّذِی یُرْضِیکَ عَنِّی اللَّهُمَّ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ الْعِزِّ الَّذِی لَا یُرَامُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ أَسْأَلُکَ بِجَلَالِکَ وَ بِنُورِ وَجْهِکَ أَنْ تُنَوِّرَ بِکِتَابِکَ بَصَرِی وَ تُطْلِقَ بِهِ لِسَانِی وَ تُفَرِّحَ بِهِ قَلْبِی وَ تَشْرَحَ بِهِ صَدْرِی وَ تَسْتَعْمِلَ بِهِ بَدَنِی وَ تُقَوِّیَنِی عَلَى ذَلِکَ وَ تُعِینَنِی عَلَیْهِ فَإِنَّهُ لَا یُعِینُ عَلَى الْخَیْرِ غَیْرُکَ وَ لَا یُوَفِّقُ لَهُ إِلَّا أَنْتَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیم‏؛
خداوندا مرا براى همیشه از گناهان حفظ کن . مرا باز دار از اینکه خود را در پى کارهاى بیهوده به رنج افکنم . نسبت به آنچه موجب خوشنودى تست خوشبینم کن، اى آفریننده آسمان و زمین . اى صاحب جلالت و بزرگى و عزّت که به عقل نگنجى، یا الله یا رحمان ،به جلال و نور وجه خودت، دلم را بر نگهبانى کتابى که بر پیغمبرت فرستاده‏اى ،ملزم فرما، و مرا وادار کن که آن را چنان تلاوت کنم که از من راضى شوى.
خداوند ایجادکننده آسمان ها و زمین، صاحب جلالت و بزرگى و عزّت که به فهم نیائى، یا الله، یا رحمان، تو را به جلال و نور و جهت می خوانم که با کتابت دیده مرا نورانى و زبانم را باز و قلبم را وسیع و سینه‏ام را گشاده سازى، و بدنم را به کار اندازى و بر این امر یاریم کنى، که جز تو کسى نتواند مرا در خوبى‏ها نصرت نماید و به آنها موفّق گرداند، و حول و قوّه‏اى جز از ناحیه خداوند علىّ و عظیم وجود ندارد.(3)

1. مصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ماده حافظه.
2.  عدة الداعی و نجاح الساعی، ص 64.
3. مکارم الأخلاق ، ص341.

پرسش: چگونه می توان مطالب  را بهتر به خاطرسپرد؟آیا برای  تقویت حافظه دعایی هست؟برای حفظ قران چه؟

پاسخ: در برخی از کتاب های تقویت حافظه ، مطالبی برای حفظ بهتر و به خاطر سپردن بیان می شود که برخی  را ذکر می کنیم:

1- تصویر سازی؛ یعنی برای به یاد ماندن مطلب، بین آن و چیز دیگر که ربطی به آن ندارد، ارتباط برقرار کنم، مثلاً سربازی برای این که رمز شب را که عبارت بود از کلاغ، گوجه، باران، فراموش نکند، این طور در ذهنش تصویر کرد: کلاغ در زیر باران گوجه می خورد.  در ضرب المثل هم از مطلبی به مطلب دیگر پی می بریم.

2- توجه به معنی؛ یعنی مطلب را بیشتر بررّسی و موشکافی می کنیم.

3- استفاده از بافت و زمینه؛ یعنی به یاد آوریم که این مطلب را در کجا یاد گرفتیم ، مثلاً برای یاد آوردن اسامی همکلاس‏های دوران کودکی بهتر است به مدرسه‏ای که می رفتیم، فکر کنیم.(در مورد قرآن  باید حفظ از یک قرآن خاص باشد که صفحات و جای قرار گرفتن آیه در صفحه در خاطر بماند.)

4- یادآوری؛ یعنی آموخته‏های خود را مکرّر در ذهنمان مرور کنیم.

5- نظم؛  طبقه بندی و منظم کردن موضوعات در حافظه یادآوری را آسان می کند.

پیش خوانی، سؤال، خواندن، تفکر، از حفظ گفتن، تکرار این عمل. این روش به هر سه اصل اساسی تقویت حافظه مبتنی است: سازماندهی مطالب؛ معنی یابی مطالب؛ تمرین بازیابی.

6- حفظ آرامش به هنگام یادآوری.

7- با فاصله زمانی خواندن، یعنی مطالب را باید به مرور زمان یاد گرفت.

امام صادق(ع) فرمود: " سه چیز فراموشی را از میان می برد و فکر را تازه می کند: تلاوت قرآن، روزه گرفتن و مسواک کردن".(1)

8 - دعا و نماز برای تقویت حافظه :

براى تقویت قوه حافظه و حفظ نمودن هر آنچه انسان مى‏شنود، مناسب است دعاى مروى از رسول خدا- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- که فرمود: «اى على! هر گاه خواسته باشى آنچه را مى‏شنوى حفظ کنى، بعد از هر نماز بگو: سُبْحَانَ مَنْ لَا یَعْتَدِی عَلَى أَهْلِ مَمْلَکَتِهِ سُبْحَانَ مَنْ [لَمْ‏] لَا یُؤَاخِذُ [یَأْخُذْ] أَهْلَ الْأَرْضِ بِأَنْوَاعِ الْعَذَابِ سُبْحَانَ الرَّءُوفِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِی قَلْبِی نُوراً وَ بَصَراً وَ فَهْماً وَ عِلْماً- إِنَّکَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ. (2)

 نماز براى حفظ قرآن

  در شب یا روز جمعه چهار رکعت نماز بگذار، و در رکعت اول حمد و یس و در دوم حم دخان و در سوم (حم سجده) و در چهارم (تبارک) و بعد از سلام خدا را حمد و ثنا گوى، و بر محمّد و آل او (ص) درود فرست، و براى مؤمنان صد بار استغفار کن و بعد بگو:

 اللَّهُمَّ ازْجُرْنِی بِتَرْکِ مَعَاصِیکَ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی وَ ارْحَمْنِی مِنْ أَنْ أَتَکَلَّفَ طَلَبَ مَا لَا یَعْنِینِی وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ النَّظَرِ فِیمَا یُرْضِیکَ عَنِّی اللَّهُمَّ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ الْعِزَّةِ الَّتِی لَا تُرَامُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ أَسْأَلُکَ بِجَلَالِکَ وَ بِنُورِ وَجْهِکَ أَنْ تُلْزِمَ قَلْبِی حِفْظَ کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَى رَسُولِکَ وَ تَرْزُقَنِی أَنْ أَتْلُوَهُ عَلَى النَّحْوِ الَّذِی یُرْضِیکَ عَنِّی اللَّهُمَّ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ الْعِزِّ الَّذِی لَا یُرَامُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ أَسْأَلُکَ بِجَلَالِکَ وَ بِنُورِ وَجْهِکَ أَنْ تُنَوِّرَ بِکِتَابِکَ بَصَرِی وَ تُطْلِقَ بِهِ لِسَانِی وَ تُفَرِّحَ بِهِ قَلْبِی وَ تَشْرَحَ بِهِ صَدْرِی وَ تَسْتَعْمِلَ بِهِ بَدَنِی وَ تُقَوِّیَنِی عَلَى ذَلِکَ وَ تُعِینَنِی عَلَیْهِ فَإِنَّهُ لَا یُعِینُ عَلَى الْخَیْرِ غَیْرُکَ وَ لَا یُوَفِّقُ لَهُ إِلَّا أَنْتَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیم‏؛

خداوندا مرا براى همیشه از گناهان حفظ کن . مرا باز دار از اینکه خود را در پى کارهاى بیهوده به رنج افکنم . نسبت به آنچه موجب خوشنودى تست خوشبینم کن، اى آفریننده آسمان و زمین . اى صاحب جلالت و بزرگى و عزّت که به عقل نگنجى، یا الله یا رحمان ،به جلال و نور وجه خودت، دلم را بر نگهبانى کتابى که بر پیغمبرت فرستاده‏اى ،ملزم فرما، و مرا وادار کن که آن را چنان تلاوت کنم که از من راضى شوى.

خداوند ایجادکننده آسمان ها و زمین، صاحب جلالت و بزرگى و عزّت که به فهم نیائى، یا الله، یا رحمان، تو را به جلال و نور و جهت می خوانم که با کتابت دیده مرا نورانى و زبانم را باز و قلبم را وسیع و سینه‏ام را گشاده سازى، و بدنم را به کار اندازى و بر این امر یاریم کنى، که جز تو کسى نتواند مرا در خوبى‏ها نصرت نماید و به آنها موفّق گرداند، و حول و قوّه‏اى جز از ناحیه خداوند علىّ و عظیم وجود ندارد.(3)

پی نوشت ها:

1. مصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ماده حافظه.

2.  عدة الداعی و نجاح الساعی، ص 64.

3. مکارم الأخلاق ، ص341.