آیا خطا در پیامبران راه دارد؟

هادی

با سلام معنای معصومیت از دیدگاه اهل تسنن با توجه به بیان صریح قرآن در مورد حضرت رسول که از جنس انسان است (و با

توجه به این که انسان همواره دارای اشتباهات است) این است که پیامبر معصوم از گناه است و روایات معتبری هم هست که هم ایشان و هم سایر انبیا اشتباهاتی هرچند جزئی داشته اند. نبود اشتباه در رفتار یک انسان خلاف عقل و منطق است و همه میدانیم آچه با عقل جور در نیاید با دین هم سازگار نیست. پروردگار دانا قرآن را برای هدایت مردم فرستاد که در آن تعقل کنند، نه اینکه آن را از دیدگاه مفسران وابسته و یا غیر وابسته ببینند.

پاسخ :

سلام و عرض ادب

دوست عزیز اهل سنت در این زمینه مثل خیلی از مباحث دیگر به خطا رفته اند.کما اینکه از علمای شیعه نیز هستند کسانی که این خطا رو مرتکب شده اند و حال این طرز فکر اصلا درست نیست و اشتباه می باشد که دلایل زیادی هم دارد.

کجای نبود اشتباه در یک انسان خلاف عقل است دقت کنید که عقل این را می پذیرد که شحصی ایمن از خطا باشد.

اتفاقا عقلانی می باشد.

پیامبری که بخواهد اشتباه کند نمی تواند الگوی کاملی باشد.

مرحوم شیخ الطائفه ، شیخ طوسی رحمت الله علیه در این باره می نویسد :

نبیّنا محمّد (ص) معصوم من أول عمره إلى آخره، فی أقواله وأفعاله وتروکه، عن الخطأ والسهو والنسیان، بدلیل أنه لو فعل المعصیة لسقط محلّه من القلوب، ولو جاز علیه السهو لارتفع الوثوق من إخباراته، فتبطل فائدة البعثة وهو محال.

پیامبر ما حضرت محمد صلی الله علیه و اله و سلم ، از اول تا آخر عمر شریفش ، چه در گفتار ، چه در آن چه که باید انجام دهد و چه در آن چیزهایی که نباید انجام بدهد ، معصوم از خطا ، سهو و نسیان است ؛ زیرا اگر معصیتی از آن حضرت سر بزند ، جایگاه خود را در بین مردم از دست می دهد . و اگر سهو برای آن حضرت جایز باشد ، اعتماد مردم به گفتارهای او سلب می شود و در نتیجه فلسفه بعثت آن حضرت باطل می شود و این محال است .(1)

دو دلیل قرآنی موید نظر ما:

 .1 پیامبران از مخلصین می باشند و شیطان را برآنان راه نیست :

خداوند در بارۀ حضرت ابراهیم ، اسحق و یعقوب می‌فرماید :

إِنَّا أَخْلَصْنَاهُمْ بِخَالِصَةٍ ذِکْرَى الدَّارِ . وَإِنَّهُمْ عِنْدَنَا لَمِنَ الْمُصْطَفَیْنَ الْأَخْیَارِ . ص / 46 و 47 .ما آنها را با خلوص ویژه‏اى خالص کردیم، و آن یادآورى سراى آخرت بود ، و آنها نزد ما از برگزیدگان و نیکانند!

در بارۀ حضرت یوسف علیه السلام می‌فرماید :

وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بهَِا لَوْ لَا أَن رَّءَا بُرْهَنَ رَبِّهِ کَذَالِکَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَ الْفَحْشَاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِین‏ . یوسف / 24 .آن زن قصد او کرد و او نیز، اگر برهان پروردگار را نمى‏دید، قصد وى مى‏نمود ! اینچنین کردیم تا بدى و فحشا را از او دور سازیم چرا که او از بندگان مخلص ما بود .

در حق حضرت موسی می‌فرماید :

وَاذْکُرْ فِی الْکِتَابِ مُوسَى إِنَّهُ کَانَ مُخْلَصًا . مریم / 51 .و در این کتاب ( آسمانى ) از موسى یاد کن ، که او مخلص بود ، و رسول و پیامبرى والا مقام !

و مشابه این آیات در رابطه با دیگر انبیاء نیز داریم .

از طرف دیگر در سورۀ ص آیۀ 82 و 83 از قول شیطان که از درگاه قرب ربوربی رانده می‌شود ، قسم می‌خورد :

فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ . إِلَّا عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ .[شیطان] گفت: «به عزّتت سوگند، همه آنان را گمراه خواهم کرد ؛ مگر بندگان خالص تو را ، از میان آن ها .

وقتی این دو دسته آیات را کنار هم می‌گذاریم ، نتیجه می‌گیریم که شیطان به عباد مخلص هیچ راهی ندارد .انبیاء علیهم السلام هم طبق آیات صریح جزء بندگان مخلص خدا هستند .

 .2 اطاعت بی قید و شرط پیامبرا گواه عصمت آنان:

ما آیات متعددی داریم که اطاعت انبیاء را به صورت مطلق بر همگان لازم دانسته است . مثلاً‌ در سورۀ نساء ، آیۀ 64 می‌فرماید :

وَ مَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا لِیُطَاعَ بِإِذْنِ الله‏.ما هیچ پیامبرى را نفرستادیم مگر براى این که به فرمان خدا ، از وى اطاعت شود .

و یا در سورۀ نساء آیۀ 80 می‌فرماید :

مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ .کسى که از پیامبر اطاعت کند، خدا را اطاعت کرده‏

یعنی ، اطاعت پیامبر ، مساوی است با اطاعت خداوند .

در سورۀ نساء آیۀ 59 می‌فرماید :

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ .اى کسانى که ایمان آورده‏اید ! اطاعت کنید خدا را ! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولو الأمر [ اوصیاى پیامبر ] را

خداوند در این آیات ، اطاعت از رسول گرامی اسلام و را به صورت مطلق واجب کرده است ؛ یعنی هر دستوری که آن‌ها در هر زمینه‌ای دادند ، باید بدون چون و چرا پذیرفته شود .

اگر « پیامبر» معصوم نباشد ممکن است عمداً و یا سهواً دستوری بدهد که مخالف دستور خداوند باشد که در این صورت اگر از دستور خدا اطاعت شود ، از دستور « پیامبر » سر پیچی شده است ، و این مخالف با صریح آیه است ؛ چون در این آیه ، اطاعت از پیامبر و اولی الأمر را به صورت مطلق واجب شده است . و اگر از دستور پیامبر اطاعت شود ، از دستور خداوند سر پیچی شده است .

این تناقض در صورتی حل می‌شود که « پیامبر و اولی الأمر » معصوم از هر گونه خطا و اشتباه باشند .

حتی فخر رازی ، مفسر معروف اهل سنت نیز از این آیه عصمت را فهمیده است . وی در ذیل همین آیه می‌گوید :

فثبت أن الله تعالى أمر بطاعة أولی الأمر على سبیل الجزم ، وثبت أن کل من أمر الله بطاعته على سبیل الجزم وجب أن یکون معصوما عن الخطأ ، فثبت قطعا أن أولی الأمر المذکور فی هذه الآیة لا بد وأن یکون معصوما .(2)

 بنابراین ثابت شد که فرمان خدا به اطاعت از اوالی الامر حتمی وقطعی است (چون خداوند با کسی شوخی ندارد) ونیز ثابت شد که هر کس خداوند پیروی واطاعتش را واجب بداند باید معصوم از خطا و اشتباه باشد وقتی این چنین بود ، پیامبر و اولی الامر در این آیات به ناچار وقطعا باید معصوم باشند.

دلایل متعدد دیگری هم هست که به همین مقدار بسنه می کنیم.

حال دوست عزیز شما هر دلیلی که برای خود دارید بفرمایید تا بحث کنیم.

موفق باشید.

 1.  الشیخ الطوسی، الرسائل‏العشر: ص‏97، مؤسسة النشر الإسلامی ج قم .

 2.  تفسیر الرازی ، الرازی ، ج 10 ، ص 144 .