چرا شیعیان نماز ظهر و عصر را جمع می کنند؟

پرسش:

چرا در مساجد و کلاً نماز ها را در پنج وقت نمی خوانند؟ حال  اگر ما بخواهیم در وقتی که فضیلت بیشتر دارد بخوانیم ثواب نماز جماعت را  از دست داده یم

پاسخ:

با سلام و ادب

شكى نيست كه اوقات نمازهاى يوميه وسعت دارد و به اصطلاح نمازهاى يوميه واجب هاى موسع هستند; يعنى مدتى كه مى توان آن ها را انجام داد, وسيع است . مثلاً نماز صبح ازطلوع فجر صادق است تا طلوع آفتاب , كه اوّل وقت , فضيلت بيشترى دارد. وقت نماز ظهر از اوّل زوال خورشيد است تا مدتى كه وقت براى نماز عصر باقى باشد. وقت نماز عصر, بعد از مقدارزمانى كه نماز ظهر خوانده مى شود, تا غروب آفتاب مى باشد. وقت نماز مغرب از غروب آفتاب (مغرب ) تا نيمه شب يا تا اذان صبح است و وقت نماز عشا, بعد از نماز مغرب تا نيمه شب يا تا اذان صبح است .
نمازهاى يوميه يك وقتِ فضيلت دارند و يك وقت كفايت, مثلاً وقت فضيلت نماز صبح از طلوع فجر صادق است تا وقتى كه صفحهء افق در طرف مشرق , سرخ شود و بعد از آن تا طلوع آفتاب خواندن نماز صبح صحيح است و در وقت خود است و وقتى كه خورشيد طلوع كند, قضا شده است . همين طور نماز مغرب و عشا و ظهر و عصر هر كدام وقت فضيلت دارند كه اگر در آن وقت خوانده شوند, از فضيلت بيشترى برخوردار هستند.

هم شيعيان و هم اهل سنّت معتقدند كه وقت نمازهاى يوميه وسعت دارد. گرچه اهل سنّت مقدار توسعه اى را كه شيعيان مى گويند, قبول ندارند و مدّت زمان نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا راكمتر مى دانند, مثلاً مى گويند وقت نماز ظهر از زوال خورشيد است تا وقتى كه سايهء شاخص به اندازهء شاخص به طرف مشرق امتداد يابد. بعد از آن وقت نماز عصر شروع مى شود تا غروب آفتاب , يامى گويند وقت نماز مغرب از غروب قرص خورشيد است تا وقتى كه سرخى در افق محو شود و بعد از آن وقت نماز عشا مى شود تا نصف شب يا تا اذان صبح .(1)
اما شیعیان وسعت بیشتری برای آنها معتقد هستند.
اهل سنت وقت نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را به دو قسم وقت اختيارى و وقت اضطرارى تقسيم كرده اند و مى گويند وقت اختيارىِ نماز ظهر از اول ظهر است تا رسيدن سايهء شاخص به اندازهء خودش و بعد از آن تا نزديك غروب وقت اضطرارى نماز ظهر است , گرچه خواندن نماز ظهر در وقت اضطرارى به صورت ادا است , نه قضا.
به عقیده شیعیان خواندن نماز در پبج وقت سنت و فضیلت است ، اما واجب نیست. به همین خاطر شیعیان از این مسئله غفلت دارند ، اگر چه اهل سنتنیز  با تأکید بیش از حد بر برخی سنت ها و مستحبات ، از بسیاری از اصول و حقایق دین غفلت کرده اند.

در عین حال روایاتی نیز در کتابه های روایی شیعه وجود دارد که حتی پیامبر نیز بین نماز ظهر و عصر جمع می کرد.
1- در روایتی از امام صادق (ع) آمده است: پيامبر(ص) بين نماز ظهر و عصر به يك اذان و دو اقامه جمع كرد. نيز بين نماز مغرب و عشا به يك اذان و دو اقامه , بدون هيچ عذرى , جمع كرد.(3) در بسيارى از موارد كه عذر بود
مانند اين كه هوا بارانى بود يا مسافر بودند يا عجله داشتند, بدون فاصله مى خواندند, ولى مى فرمود تفريق و جدا خواندن نمازها افضل است . (4)
2- ابن عباس نیز نقل مى كند كه رسول اللّه (ص) بين نماز ظهر و عصر وبين مغرب و عشا جمع كرد بدون اين كه باران بيايد يا مسافر باشد. مقصود پيامبر اين بود كه بر أمّت آسان بگيرد.(5) در روايت ديگرپيامبر(ص) فرمود: <مى خواستم امّتم راحت باشد>.(6) صاحب وسائل يازده روايت در اين باب ذكر مى كند و فقهاى شيعه بر اين مبنا فتوا داده اند كه بعد از نماز ظهر مى توان فوراً نماز عصر را خواند و يا بعد از نماز مغرب , نماز عشا را خواند و لزومى ندارد كه فاصله انداخته شود, گرچه بهترو افضل است (7)
اما اینکه آیا نماز جماعت در غیر وقت فضیلت از نماز فرادا در وقت فضیلت افضل است یا بالعکس ،  مورد اختلاف فقها است .
به نظربعضی از مراجع معظم تقلید،نماز جماعت افضل است وبه نظر بعضی دیگر،  نمازفرادا در وقت فضیلت ازنماز جماعت در غیر وقت فضیلت افضل است0 (1)
اگر چه جمع بین نماز جماعت و وقت فضیلت بسیار پسندیده است ، اما این مسئله به خصوص در جامعه مانند ایران از تعداد نمازگران درمسجد و جماعت به شدت کاسته می شود و در اینجا باید دست به انتخاب بزنیم ، یا بر طبق نظر مرجع خود عمل نماییم . در عین حال به نظر ما حضور در جماعت با توجه به ابعاد سیاسی و اجتماعی آن بهتر است.

1 توضیح المسائل مراجع،ج1،مسئله:1401  0

 1.توضيح المسائل مراجع , ج 1 ص 423به بعد.
2.كنز العمال , ج 7 ص 356 الفقه على المذاهب الاربع , ج 1 ص 183
 3.وسائل الشيعه , ج 3 ص160
4 همان ; عروة الوثقى , اوقات الرواتب , حادى عشر.
5 .همان , ص 161 ح 5و 6
6  همان , ص 161 ح2
7 .محمد جواد مغنيمه , الفقه على المذاهب الخمسة, ص80