با توجه به آيات قرآن كريم آيا زيارت قبور جايز است؟

پرسش:
الف: با توجه به آيات قرآن كريم آيا زيارت قبور جايز است؟ ب: فلسفه و حكمت زيارت قبور اهل بيت(عليهم السلام) چه مى باشد؟
پاسخ:
با سلام و عرض ادب
 براى جواز زيارت اهل قبور و رجحان آن دليل هاى فراوانى وجود دارد كه به چند دليل آن اشاره مى كنيم:
1. قرآن كريم از زيارت قبور منافقان منع كرده به پيامبر اعظم(صلى الله عليه وآله وسلم)دستور مى دهد كه: (و لا تُصَلِّ عَلى اَحَد مِنهُم ماتَ اَبَدًا ولا تَقُم عَلى قَبرِهِ اِنَّهُم كَفَروا بِاللّهِ و رَسولِهِ و ماتوا و هُم فاسِقون ؛[1]و هرگز بر هيچ مرده اى از آنان نماز مگذار و در كنار قبرش (براى دعا و طلب آمرزش) نايست؛ زيرا آنان به خدا و پيامبرش كافر شدند و در حالى كه فاسق بودند از دنيا رفتند.)
مفهوم آيه فوق اين است كه زيارت قبرهاى افراد مؤمن از كارهاى پسنديده است و ايستادن كنار قبرهاى مؤمنان و دعا كردن جايز است.[2]
2. قرآن كريم در پايان جريان اصحاب كهف مى فرمايد: (قالَ الَّذينَ غَلَبوا عَلى اَمرِهِم لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيهِم مَسجِداً ؛[3]و كسانى كه بر احوال آنان آگاهى يافتند گفتند: ما مسجد (و عبادت گاهى) در كنار (مدفن) آنان بنا مى كنيم.)
اين آيه نيز به خوبى بر جواز زيارت قبور افراد نيكوكار و صالح و دعا كردن در كنار قبرهاى مؤمنان دلالت دارد؛ زيرا شكى نيست كه اصحاب كهف و آنان كه پس از سيصد سال آنان را يافتند از نيكوكاران بودند و خداوند متعال كه اين كلام آنان را نقل مى كند آن را ردّ نمى كند در صورتى كه اگر كارشان ناشايست بود خداوند آن را مردود مى دانست.[4]
3. روش پيامبر اكرم و امامان و همه مؤمنان كه همگى به زيارت قبور رفته و دركنار قبرها دعا مى كردند و اين مطلب به تواتر ثابت شده و همه شيعيان و اهل سنت واقعى آن را پذيرفته اند.[5]
4. روايت هاى فراوانى كه در اين باره وجود دارد؛ مثلا: پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم)فرمود: «مَن زارَنى فى حَياتى أَو بَعدَ مَوتى فَقَدْ زَارَ اللّهَ جَلَّ جَلاله» هر كس مرا در حال حيات و يا
بعد از مرگ، زيارت كند، مانند اين است كه خداوند متعال را زيارت كرده باشد.[6]
امام صادق(عليه السلام) فرمود: هر كس امام حسين(عليه السلام) را در حالى كه آشنا به حق اوست، زيارت كند، خداوند ثواب هزار حج و هزار عمره مقبول را براى او مى نويسد و گناهان گذشته و آينده او را مى بخشد.[7]
برخى حكمت ها و فلسفه هاى زيارت قبور اهل بيت عبارت است از:
1. تجديد ميثاق با پيامبر و امامان؛ زيارت قبور پيامبران، پيشوايان مذهبى، علما و دانشمندان بزرگ ـ كه انسان را با كتاب الهى، كتاب طبيعت و زبان آفرينش آشنا كرده اند ـ و هم چنين مجاهدان راه اسلام ـ كه خون مقدس آنان درخت اسلام را آبيارى كرده ـ سازنده و مفيد است و نوعى سپاسگزارى و قدردانى از جانبازى و فداكارى آنان به شمار مى آيد و هشدار به نسل معاصر است كه پاداش آن كس كه راه حق و فضيلت را برگزيند و در دفاع از عقيده و گسترش حريت و آزادى جان سپارد، اين است كه هيچ گاه از خاطره ها محو نمى گردد و گذشت زمان ـ كه همه چيز را كهنه و نابود مى سازد ـ ياد آنان را از بين نمى برد؛ بلكه آتش عشق را در دل هاى صاف و پاك شعلهورتر مى سازد.
2. دعا براى برآورده شدن حاجت ها و راز و نياز؛ مسلمانان با توسل به انبيا و اولياى خداوند و طلب آمرزش و دعا، مشكلات دنيا و آخرت خود را حل مى كنند.[8] در روايت از امام رضا(عليه السلام) نقل كرده اند، فرمود: هر كه نزد قبر برادر مؤمن آيد و هفت بار سوره قدر را بخواند وبراى او دعا كند از فزع اكبر ايمن شود.[9] و نيز از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم)روايت كرده اند كه فرمود: من از پروردگارم درباره زيارت قبر مادرم اجازه خواستم، خدا به من اجازه داد. پس شما هم قبور را زيارت كنيد، زيرا
زيارت قبور يادآور مرگ است.[10] در روايت ديگرى از آن حضرت مى خوانيم: كسى كه مرا در زندگى يا پس از وفاتم زيارت كند من در روز قيامت شفيع او خواهم بود.[11] و روايت ديگر اين كه پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم)فرمود: اى على كسى كه مرا در زندگى يا پس از مرگم يا تو را ـ در حال حيات يا پس از مرگت ـ يا دو فرزندت را در زمان حياتشان يا پس از مرگشان زيارت كند، در روز قيامت ضامن او خواهم شد كه او را از ترس ها و سختى هاى روز قيامت برهانم تا او را در بهشت نزد خودم جاى دهم.[12]
3. با زيارت قبور آدمى به ياد آخرت، ايمان، عمل صالح و ... مى افتد.[13]
4. مرقد پيامبر و امامان از خانه هاى نورانى است. قرآن كريم پروردگار جهان را نور آسمان و زمين معرفى و مَثَل نورالهى را مانند چراغ پرفروغى مى داند و مى فرمايد: «اين چراغ پرفروغِ نور الهى» در خانه هايى است كه خداوند اجازه داده است كه همواره محترم (و با عظمت) باشند و خداوند در آن خانه ها ياد شود و در آن خانه ها هر بامداد و شامگاه او را نيايش مى كنند ... .[14]
ترديدى نيست كه خانه و مرقد پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) و امامان از مصاديق بلكه بهترين مصداق اين خانه ها است.[15] پس بر همگان لازم است با زيارت اين خانه ها از نور آن بهره بگيرند و خودشان را مصداق آيه بعدى همين سوره كنند كه خداوند فرمود: «مردانى كه نه تجارت و نه داد و ستد آنان را از ياد خدا و بر پا داشتن نماز و دادن زكات باز نيم دارد ...»
5. زيارت معصومان بزرگ داشت شعائر الهى است. خداوند مى فرمايد: (ذلِكَ و مَن يُعَظِّم شَعآئِرَ اللّهِ فَاِنَّها مِن تَقوَى القُلوب)[16]اين است (سخن حق) و هركس شعاير
الهى و نشانه هاى دين خدا را بزرگ و محترم بشمرد، ولى تقوا پيشه دارد؛ زيرا بزرگ شمردن شعاير الهى برخاسته از تقوا پيشگى دل هاست. صفت دل هاى پرهيزگار است.[17]


[1]. توبه/84.
[2]. تفسير نمونه، ج 8، ص 72؛ تفسير منهج الصادقين، ج 4، ص 310.
[3]. كهف/21.
[4]. تفسير هدايت، ج 6، ص 391.
[5]. ر.ك: كافى، ج 3، ص 228.
[6]. امالى، صدوق، ص 545؛ بحارالانوار، ج 97، ص 140.
[7]. كامل الزيارات، ابن قولويه، ص 274.
[8]. برگرفته از آيين وهّابيت، جعفر سبحانى، ص 119 و 120؛ ر.ك: تفسير هدايت، گروهى از مترجمان، ج 6، ص 389 ـ 390.
[9]. كافى كلينى، ج 3، ص 229.
[10]. بحارالانوار، ج 22، ص 530.
[11]. قرب الاسناد، حميرى، ص 66.
[12]. كافى، ج 4، ص 579.
[13]. ر.ك: دعائم الاسلام، قاضى نعمان مغربى، ج 1، ص 239.
[14]. نور/36.
[15]. ر.ك: كافى، ج 6، ص 256؛ همان، ج 8، ص 119 و 331.
[16]. حج/32.
[17]. ر.ك: ترجمه الميزان، ج 10، ص 437.