شان نزول این آیات چیست؟

پرسش:

شأن نزول آيه 100سوره توبه-آيه 29 و 18 سوره فتح- آيه 23 سوره احزاب - آيه 43 سوره بقره- آيه 55 سوره مائده چيست؟

پاسخ:

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان
در مورد شان نزول آيه 100 توبه قول هايي هست . بعضي گفته اند منظور از "السابقون الاولون من المهاجرين و الانصار " کساني است که به دو قبله با پيامبر نماز خوانده اند . (1)
بعضي گفته اند منظور مسلماناني است که در بيعت رضوان شرکت داشتند يا تا بيعت رضوان ايمان آورده بودند .(2) و...
ولي اينها مصداق مي باشند . منظور کساني اند که قبل از قدرت و شوکت گرفتن مسلمان ها با صداقت ايمان آوردند.
شان نزول آيه 18 و 29 فتح، اين سوره در بيعت رضوان و در تمجيد از اصحابي است که در بيعت رضوان شرکت کردند . تا آخر عمر بر بيعت خود استوار ماندند. البته بودند کساني که در اقدام ارزشمند بيعت شرکت کردند و اين کار جهادي آنان مورد رضاي خدا بود و آنان هم به خاطر اين شرکت در بيعت مورد رضاي خدا قرار گرفتند ولي متاسفانه بعد از آن بيعت شکستند و عمل ارزشمند خود را تباه کردند و از بندگان  خدا خارج شدند. خداوند در همين سوره فرموده:
ان الذين يبايعونک انما يبايعون الله يد الله فوق ايديهم فمن نکث فانما ينکث علي نفسه و من اوفي بما عاهد عليه الله فسيؤتيه اجرا عظيما (2)
همانا آنان که با تو بيعت مي کنند ، با خدا بيعت مي کنند . دست خدا بالاي دست ها است و هرکس پيمان بشکند ، بر خود شکسته است . آن کس که به پيمان وفا کند ،خدا به زودي او را پاداش عظيم خواهد داد.
شان نزول 23 سوره احزاب ،گفته اند کساني که به عهد وفا کردند، شهداي بدر و احد بودند . بقيه مجاهدان مؤمن از منتظران  بودند . روايات اهل سنت انس بن نضير و طلحة بن عبيد الله را مورد نزول اين آيه شمرده اند(3) ولي روايات اهل بيت بالاترين مصداق وفا کنندگان به اين عهد را  حمزه، عبيده و جعفر شمرده اند و مصداق منتظران را علي بن ابيطالب .(4)
 آيه 43 بقره بنا بر روايات در شان رسول خدا و علي بن ابيطالب است.(5)
 آيه 55 مائده هم بنا بر روايات مورد تاييد شيعه و  سني ، در شان علي بن ابيطالب است.(6)
براي آگاهي بيشتر به اسباب النزول واحدي و جامع البيان طبري و البرهان بحراني و درالمنثور سيوطي و ديگر تفاسير ماثور مراجعه کنيد.
پي نوشت ها:
1.  جامع البيان ، طبري،ج11،ص6 ؛در المنثور ، سيوطي، ج3،ص269-270.
2.همان.
3.ترجمه اسباب النزول ،ص187.
4.البرهان، ج4، ص429.
5.همان،ج1،ص205.
6.اسباب النزول ،واحدي ، ص201.