پرسش:
سلام علیكم
دلیل این كه مراجع تقلید فرموده اند كه اصلاح صورت با تیغ حرام است را بی زحمت توضیح می دهید علت چیست ؟ . حال اگر فرمودند اصلاح صورت با تیغ حرام است آیا با ماشین نیز هم اشكال دارد ؟ اصلاح موهای زائد را هم می فرمایید به چه صورت است ؟
پاسخ:
سلام و عرض ادب
در ابتدا خدمت شما دوست عزيز عرض كنم كه اولا: فلسفه همه احکام و جزئیات آنها به طور تفصیلى روشن نیست و آگاهى از آن دانشى فراتر از تنگناهاى معارف عادى بشرى مى طلبد. لیکن بطور اجمالى روشن است که همه احکام الهى تابع مصالح و مفاسد واقعى در متعلق آنهاست. بنابراین در صورتى که فلسفه حکمى را بالخصوص ندانیم بنابر قاعده کلى فوق از آن باید پیروى کرد. زیرا یقین به وجود مصلحتى در آن هست هر چند بر ما ناشناخته باشد.
لذا در جستجوی فلسفه احكام نباید صرفا در پی نمودهای ظاهری، یا تأثیرات مادی، فیزیولوژیكی و... رفت، زیرا بسیاری از احكام مصالحی معنوی دارند كه در حوزه هیچ یك از علوم بشری قابل تحقیق نیست و آنها با متد تجربی خود قادر به حكمی نفیا یا اثباتا پیرامون آن نیستند و یا اگر نظری بدهند بسیار سطحی است و چه بسا مسأله حكمتی برتر و بالاتر داشته باشد. چنان كه در مورد روزه علوم به خواص بهداشتی آن پرداخته اند ولی قرآن مجید فلسفه ای بالاتر را بیان فرموده و آن «تقوایابی» است.
ثانيا در كنار اين نكته ما رواياتي داريم كه در آنها اين كار مذمت شده است و مراجع هم طبق همين نهي هايي كه در روايات مي باشد حكم به حرمت داده اند كه نمونه از اين روايات اينها مي باشند:
1- «من کتاب من لا یحضره الفقیه قال الصادق(ع) اخذ الشارب من الجمعه الى الجمعه امان من الجذام و قال النبى(ص) لا یطوّلنّ احدکم شاربه فانّ الشیطان یتّخذه مخبا یستتر به و قال(ع) من لم یأخذ شاربه فلیس منا و قال(ع) احفوا الشوارب و اعفوا اللحى و لا تتشبهوا بالیهود و قال(ص) ان المجوس جزّوا لحاهم و وفروا شواربهم و انا نحن نجز الشوارب و نعفى اللحى و هى الفطره و اذا اخذ الشارب یقول بسم الله و بالله و على مله رسول الله (ص)...» ، (بحارالانوار، ج 76، روایت 14، ب 13)
2- «عن رسولالله(ص) حفّوا الشوارب واعفوا اللّحى ولاتتشبّهوا بالمجوس» ، (بحارالانوار، ج76، ص111، ح10، ب1
مرحوم محقق آیت الله العظمی خویی , درباره حرمت تراشیدن ریش بحثی مبسوط دارند که خلاصه آن را بازگو می کنیم . (نک به مصباح الفقاهه , تقریرات درس محقق خویی به قلم توحیدی تبریزی , ج 1, ص 257) ایشان چنین می فرمایند: مشهور بلکه اجماع بین علمای شیعه و سنی , حرمت تراشیدن است . وجوه ذیل برای حرمت اقامه شده :
1- قول خدای سبحان ((فلیغیرن خلق الله )) (سوره نساء، آیه 118) به ادعای این که حلق لحیه (تراشیدن ریش ) تغییر خلقت به شمار می آید پس حرام است .
2- در روایاتی امر شده به ارسال لحیه (بلند گذاشتن ریش ) و زدن سبیل ها. و از تشبیه به یهود و مجوس نهی گردیده است , (وسائل الشیعه , ج 1, باب 67 از ابواب عدم جواز حلق لحیه , ص 80 و ج 4, الوافی , ص 99)
3- در روایاتی معروف به جعفریات آمده است که حلق لحیه مثله کردن است و هر کس مثله کند لعنت خدا بر او باد. (المستدرک , ج 1, ص 59).
4- روایاتی که دلالت دارند بر اینکه سلوک و مسلک دشمنان دین جایز نمی باشد. حلق لحیه از جمله شمار آنها محسوب می شود. 5
- قول پیامبر(ص ) در خطاب به دو پیام آور کسری ت: وای بر شما چرا اینگونه هستید؟ آن دو نفر گفتند پروردگارمان ما را اینگونه امر کرده تا کسری را درک کنیم . سپس پیامبر(ص ) فرمود: لکن پروردگار من امر فرموده که ریشم را آزاد بگذارم و سبیلهایم را کوتاه کنم . (مستدرک , ج 1, ص 59) 6
- قول علی (ع ): اقوامی بودند که حلق لحیه نمودند و سبیلها را گذاشتند سپس مسخ شدند. (وسائل الشیعه , ج 1, باب 56, از همان باب , ص 80 و الوافی , ج 2, ص 33).
لازم به ذکر است که همه این وجوه ششگانه نزد مرحوم خویی به علل ضعف در سند و یا متن , مخدوش هستند و نمی توانند حرمت را اثبات کنند. اما وی وجه هفتمی را ذکر می کند که نزد وی مقبول است و آن این است که : روایتی صحیح داریم از بزنطی که از خدمت امام رضا(ع ) سوئال شد: آیا برای مرد صلاح است که ریشش را بزند. امام فرمود: اما از جوانب آن , اشکالی ندارد. و اما از جلوی آن جایز نیست . (وسائل الشیعه , ج 1, باب 52 از همان باب , ص 80) آن گاه مرحوم خویی می فرماید: ((سیره قطعیه ای که بین متدینین متداول , و به زمان پیامبر(ص ) متصل است بر این مدعا دلالت می کند)). در مورد تراشیدن صورت نیز از نظر طبی گفته اند: وجود محاسن برای محافظت از لثه ها و دندانها و پوست صورت مفید است.از نظر متخصصین پوست نیز وجود محاسن در صورت رعایت نظافت و اصول بهداشتى براى حفاظت از پوست و لطافت آنها مفید است، مگر در مورد كسانى كه گرفتار قارچهاى پوستى و ... باشند كه مسالهاى استثنایى است. همچنین وجود محاسن، متناسب با ساختار طبیعى بدن مرد مى باشد، و تراشیدن آن تشبه به زنان است.
درمورد تراشیدن ریش باتیغ وماشینی که مثل تیغ ازته می تراشد چهار نظر هست:
الف، جایز نیست(1).
ب، به احتیاط واجب جایز نیست. (2) (دراحتیاط واجب می توان به مجتهد دیگر عدول نمود).
ج ، بنا بر احتیاط واجب جایز نیست، البته تراشیدن بخشی از صورت و گونه ها اشکال ندارد وبه اصطلاح ریش پرفسورى گذاشتن کافى است و به آن ریش صدق می کند .(3)
د، تراشیدن ریش حرام نیست ، ولی بهتر است نتراشند. (4)
اصلاح موهاي زائد بدن هم مستحب است و سفارش زيادي در اسلام به اين كار شده است.
منابع:
1 آیت الله بهجت ، توضیح المسائل ،مسائل متفرقه ، س4
2- امام خمینی ، توضیح المسائل ، مسائل متفرقه ، س83، آیت الله خامنه ای ، رساله اجوبه الاستفتائات ،ص315 ،س1414 ؛ آیت الله مکارم شیرازی، استفتاآت جدید،ج2، س753 ؛ ، آیت الله فاضل ، جامع المسائل ، ج1 ،س955.
3- آیت الله تبریزی ، استفتائات ،س 1087 -1089.
4 – آیت الله صانعی مجمع المسائل ج1 س 992 .
