هدف از ساختن گنبد و مناره برای مساجد و اماکن مقدسه چیست؟

پرسش:
هدف از ساختن گنبد و مناره برای مساجد و اماکن مقدسه چیست؟
پاسخ :
با سلام و عرض ادب و احترام
ساختن قبّه و بارگاه بر قبور بزرگان واولياي خدا به عنوان بزرگداشت و يادبود و تكريم آنان بوده است. عقلاي عالم براي بزرگداشت شخصيت هاي علمي، سياسي بناي يادبود يا مجسمه بر روي قبر يا در جاهاي مناسب ايجاد مي كردند. اين چيزي نيست كه در اسلام رسم شده باشد بلكه قبل از اسلام نيز نزد مردم رواج داشته است. قرآن دربارة‌ اصحاب كهف مي‌فرمايد: "فقالوا ابنوا عليهم بنياناً ربّهم أعلم بهم قال الّذين غلبوا علي أمرهم لنتّخذنّ عليهم مسجداً؛ گفتند بنايي بر آن بسازيد. پروردگارشان از وضع آن‌ها آگاهتر است و آنان كه آگاهي بيشتر بر راز آنان (اصحاب كهف) داشتند گفتند: روي مدفن آنان مسجدي مي سازيم (تا خاطرة آنان فراموش نشود)".[1]
سمهودي در ضمن بحث از پوشش هاي روضه و مرقد مطهر پيامبر(ص) و معطّر كردن گفته است: در زمان هارون الرشيد خيزران (مادر هارون) دستور داد مسجد پيامبر(ص) و قبر مطهر را با زعفران و عطرهاي ديگر معطّر كردند و نيز قبر را با شال ها و پارچه هاي مشبّك حرير پوشانيدند. پرده كشيدن روي قبر و اطراف آن معمول بوده است و قنديل هاي گوناگون از طلا و نقره و بلور در اطراف حجره و روضة پيامبر قرار مي دادند. جمع بي شماري از علما و زهّاد براي زيارت قبر پيغمبر(ص) كه آمده اند، امور مذكور را منع و انكار نكرده اند.
شمار قنديل هاي حرم نبوي گاهي به حدّي مي رسيد كه قسمتي از آن‌ها را مي فروختند و قيمت آن را به مصرف بنا ياتعمير اطراف حرم مي رساندند،‌ از جمله در سال 705 رئيس خدّام حرم پيامبر(ص) از سلطان اجازه گرفت كه قسمتي از قنديل ها را بفروشد و از پول آن مأذنه اي در باب السلام بنا كند، كه سلطان اجازه داد.[2]
سمهودي در كتاب وفاءالوفا دربارة گنبد كبود روي حرم نبوي مي‌گويد: قبل از حريق در مسجد شريف در سال 654 روي حجرة پيامبر(ص) قبّه اي نبود، بلكه روي بام به موازات حجره بنايي از آجر به اندازة نضف قامت يك انسان وجود داشت تا بام حجره از ديگر قسمت هاي مسجد مشخص شود. در سال 678 در زمان ملك منصور قلاوون صالحي قبّه اي روي حجره بنا شد كه پايين آن مربع و بالاي آن هشت گوشه بود.[3]
در سال 72 هجري قمري به دستور عبدالملك خليفة اموي بر بالاي صخرة ذبائح در اورشليم نزديك مسجد الاقصي قبّه و گنبدي ساخته شد كه به آن قبّه الصخره گفتند.[4]
ساختن گنبد يا بنايي به شكل ديگر روي قبور بزرگان به جهت تكريم و احترام آنان بوده است و مؤمنان و معتقدان به آن بزرگواران هر از چند گاهي از باب ذوقياتي كه داشتند، آن‌ها را به شكلي كامل تر در مي آوردند. نقش معماران و حاكمان در اين زمينه بسيار بوده است. البته در برخي جاها اين ساختمان ها به صورت كلّه قندي چند ضلعي و در اكثر موارد به صورت گنبد مدوّر بوده است. در ساختن اين بناها وضعيت آب و هوايي مناطق نيز دخيل بوده است، مثلاً در مناطق گرمسيري بلند بودن سقف همراه با دريچه هاي اطراف آن باعث كوران هوا و خنگي فضاي آن براي زوّار و نمازگزاران مي شد؛ با توجه به اين كه در زمان هاي قديم امكانات رفاهي فعلي وجود نداشته است.
در مورد شكل گنبدها در مساجد و اماكن مقدس اسلامي بايد گفت كه: اين اشكال هويت اسلامي ندارند، ‌بلكه نوعي وام گيري از معتقدات ايران باستان و اديان قبل از اسلام است كه كم كم رنگ و بوي اسلامي به خود گرفته و در زمرة فرهنگ اسلامي و معماري اسلامي درآمده است.
توضيح مطلب: اصل شگل گنبد و محراب از زمان تقدس آتش بر جاي مانده است.
اعتقاد اقوام گذشته بر اين بود كه انسان از 4 يا 5 عنصر تشكيل شده است. در ايران اين عناصر چهارگانه و در فلات پامير و تبت پنج گانه اند: خاك، آب، آتش، هوا و اتر.
اقليم خاك،‌ نشان هبوط انسان بر زمين و نماد تراكم موجودي لطيف است كه همان روح انساني است. اقليم خاك، اقليم وابستگي و نماد همه كثرت ها و دو گانگي هايي است كه انسان در حيات خود با آن‌ها سر و كار دارد: روز و شب، خوبي و بدي، خير و شر، خدا و شيطان و ...
اقليم آب،‌اقليم احساس، درك، شعور و عقل است. اقليمي است كه در آن رايحة وحدت، انسان را به عشق ورزيدن، دوست داشتن، محبت و جستجوي اصل خويش فرا مي خواند.
اما اقليم آتش،‌ نماد سوختن و خاكستر شدن، نماد پختگي و وارستگي است. آتش مظهر دل كندن از عقل و جسم (عالم ناسوت) و اهتزاز و بالا رفتن به عالم روح (عالم لاهوت) است. از اين رو آتش مقدّس است، زيرا نشانة سير انسان از اسفل به اعلي است.
بدين لحاظ شكل آتش كه چون محراب و گنبد است (مطابق شكل) در
معمـاري امـاكن مقدس مورد تقليد واقع شد و محراب ها و گنبدهـاي
مدور شكل گرفت.
در ايران، هند، چين، يونان و مصر تقريباً تمامي معابد و اماكن مقدس، شكلي مخروطي، هرمي، گرد يا گنبدي دارند. اهرام مصر نشانة عروج روحاني انسان است كه از يك مقطع مربع آغاز شده و با كمتر شدن طول و عرض آن به نقطة اوج (يعني رأس هرم) مي‌رسد. در هند شكل ساختمان هاي معابد مراحل تكامل زندگي بشر را تداعي مي كنند كه در ابتدا مقاطعي مربع يا مستطيل دارد و در انتها اَشكالي گرد،‌هرمي يا مخروطي مي يابد. در ايران آتشكده ها گنبدي شكل و داراي محراب هستند.
در معماري اسلامي نيز اين گنبدها نشانة عظمت و شكوه و قداست و همان حيات علوي هستند. مانند بسيار چيزهاي مثبت يا مباح ديگر كه در فرهنگ هاي گذشته وجود داشته و در فرهنگ و تعاليم اسلامي باقي مانده، يا حتي از آن‌ها بهره گرفته است.
1 - کهف (18) آيه 21.
2 - علي اصغر فقيهي، وهابيان، ص 59 به بعد، با تلخيص.
3 - همان، ص 62، به نقل از وفاء الوفاء، سمهودي، ج1، ص 435.
4 - علي اکبر دهخدا، لغت نامه، ص 15382.

Comments (2)

This comment was minimized by the moderator on the site

بسيارخوب بود من براي تحقيق مدرسه مي خواستم من خيلي رازي هستم الهي كه هميشه اينترنت وجود داشته باشد ومادانش آموزان را از اين تحقيق ها نجات بدهد:;

This comment was minimized by the moderator on the site

سلام
گرچه شما کسی نیستید که نظر مخالف رو نشان بدید ولی به نظر من اینکه فلسفه گنبد نشانه عروج است یا اینکه خلفای عباسی گنبد و بارگاه برای پامبر اکرم میساختند دلیل بر این نیست که این همه طلا و هزینه صرف گنبد و بارگاه کنیم برای معصومین در حالی که...

سلام
گرچه شما کسی نیستید که نظر مخالف رو نشان بدید ولی به نظر من اینکه فلسفه گنبد نشانه عروج است یا اینکه خلفای عباسی گنبد و بارگاه برای پامبر اکرم میساختند دلیل بر این نیست که این همه طلا و هزینه صرف گنبد و بارگاه کنیم برای معصومین در حالی که مردم در فقر و بدبختی هستن
===========
پاسخ:
با سلام
قبلا در این رابطه در سایت بحث کردم و پاسخ دادم:
اولا این هزینه مصوبه دولت و نهاد خاصی نبوده که یک پولی به خاطر ساخت ضریح با وجود مشکلات بیان شده تصویب شود این ضریح نماد ارادت مردم به وجود مبارک حسین بن علی (ع) است و صرفا کمکهای جزیی مردم در این امر به صورت ضریحی زیبا در آمده .این مردم عزیز گوشواره هایی را که در مراسمهای جشن و .......استفاده میکردند با طیب نفس برای ضریح مطهر اهدا کردند مردمی که حاضرند جانشان را فدای حضرت کنند چقدر کوته فکری میخواهد که فکر کنیم این کار ضرورتی ندارد
ثانیا امروز ما در عصر غیبت به سر میبریم و مردم عالم به ما توجه دارند و این مساله در عالم مهم است که مسلمانان در حفظ شعایر اسلامیشان تا چه حد اهمیت میدهند حسینی که ۱۸ تن از فامیل های درجه یکش از ۷۲ تن به شهادت رسیدند شیعیان برای ضریح مطهرش چه کردند
چقدر بی انصافی میکنند افرادی برای خودشان یا خانواده یا اجتماع و دنیاشان هزینه های میلیاردی میکنند ولی برای ضریح مقدسی که خودش سرمایه بس عظیمیست و ماندگار و اگر به صورت تجاری هم به او نگاه شود ارزشش از میلیارد به تلریارد ها میرسد چرا که ضریح دیگر منسوب به امام حسین(ع) شده
ساخت این ضریح به این صورت نشان دهنده ظهور عشق مردم به ساحت مقدس ایشان است
البته در کنار این کارها باید به امور و مشکلات مردم توجه شود این ربطی به اهدای مردم ندارد البته احتمال میدهم منظور شبهه کننده این باشد که همین طور که برای ساخت ضریح شماره حساب باز میشود برای اشتغال و حل مشکلات مردمی هم شماره حساب باز شود؟در پاسخ باز عرض میکنم اگرچه کار بسیار خوبیست ولی آیا انجام نشده؟کمیته امداد حضرت امام و بسیاری از موسسات خیریه و... در راستای حل همین مشکلات است ولی تو خود میدانی که خود تو هم برای امام حسین قطعا بیشتر همت میکنی و تلاش میکنی و این امر طبیعیست از این جوابهای وجدانی و عقلی بگذریم
سیره علما و مجتهدین بر همین منوال بوده است حتی در شش گوشه ساختن ضریح مطهر
آن زاهد عارف تارک دنیا مرحوم آیه الله العظمی بهجت یاد دارم به تولیت آستان مقدس حضرت معصومه (س)آیه الله مسعودی خمینی که شاگردشان بوده دستور باز سازی گنبد طلای حضرت را داده بودند و خود ایشان در مراسم افتتاح گنبد حضور پیدا کردند و مبلغ عظیمی را جهت باز سازی داده بودند همه مراجع و علما به بازدید ضریح آمدند و مهر تایید این صدق و صفای خالصانه مردم را امضاء کردند واقعا به کجا میرویم؟چرا با خود نمیگوییم این زر و زیور هایی که معلوم نیست در چه مراسمهایی بروند امروز زینت بخش مدفن بهترین عنصر انسانیت شده؟چشمها را باید شست جور دیگر باید دید

Read More
There are no comments posted here yet

Leave your comments

  1. Posting comment as a guest. Sign up or login to your account.
Attachments (0 / 3)
Share Your Location

آپ کے سوالات

حمایت از سایت

برای حمایت از سایت لوگوی زیر را در سایت خود درج نمایید.

آخرین ارسال سایت