آیا شیطان در افعال و اعمال خود مختار است یا نه

پرسش :

آیا شیطان در افعال و اعمال خود مختار است یا اختیار مخصوص انسان‌ها است؟

پاسخ:

با سلام و عرض ادب و احترام 

شیطان در انجام افعال و اعمال خود مختار است. تدبر در آیات قرآن، مختار بودن شیطان را ثابت می‌کند، زیرا به تصریح قرآن، شیطان از طائفه جن می‌باشد و جن مانند انسان مکلف و مختار می‌باشند.

طبق آيات قرآن و روايات متعدد شيطان از جنيان است. خداوند مي فرمايد: «تمام فرشتگان سجده كردند، جز ابليس كه از جنس جن بود.»(1)
همچنين از امام صادق(ع) در مورد ابليس سؤال شد كه آيا شيطان از فرشتگان بود؟ حضرت فرمود: «ابليس از جن بود، ولي همراه فرشتگان بود؛ آن چنان كه آن‌ها فكر مي‌كردند از جنس آنان است؛ اما خدا مي دانست كه از آن‌ها نيست».(2) پس در حقيقت ابليس همواره جن بود نه فرشته، و جنيان هم مثل آدميان موجود مختار و مكلف اند و در نتيجه شيطان از روي اراده و اختيار از سجده كردن امتناع و تمرد كرده است. بديهي است كه اختيار داشتن فرع برخورداري از عقل و شعور و قوه تفكر است و شيطان به خوبي مي دانسته كه منشا خلقت او آتش بوده است.

1. كهف (18)، آيه 50.
2. علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بيروت - لبنان، 1404 ق، ج 60، ص 218.