پرسش:
آیا نمی شد خداوند همه انسان ها را خوب و با ایمان و زیبا خلق می کرد بدون این که آن ها را در این جهان خلق کند از ابتدا وبرای همیشه در همان جهان ابدی خلق می کرد؟
پاسخ :
با سلام و عرض ادب و احترام:
مخلوقات اين عالم بر دو گونه اند:
1) مجرد
2) مادى
مجردات و فرشتگان موجوداتىاند كه تمامى ظرفيتهاى خود را يك جا دريافت كردهاند و استعداد تكامل و بهتر شدن را ندارند.
در جريان معراج پيامبر اسلام، جبرئيل فرمود: اگر بر اندازه يك بند انگشت نزديكتر شوم مىسوزم يعنى، من نمىتوانم از موقعيت خود خارج شده و غير از همين كه هستم باشم. سرّ مسأله آن است كه ملائك فعليت محض مىباشند و هيچ جهت بالقوه و حالت منتظرهاى در آنها وجود ندارد، تا با فعليت بخشيدن تدريجى به آنها تكامل يابند. در ضمن ملائكه داراى مراتب مختلف وجودى از جهت شدت و ضعف هستند.
اما موجودات مادى موجوداتىاند تدريجى و داراى استعداد و قدرت دگرگون شدن. به عبارت ديگر ماده مركب از دو جهت بالقوه و بالفعل است، ازاينرو همواره در سيلان و حركت مىباشد و لحظه به لحظه قوه را به فعليت تبديل مىكند. مثلًا عناصر موجود در خاك مىتوانند تبديل به گندم شوند (از طريق ريشه و ساقه گندم) آن هم به تدريج و در طول چند ماه و گندم مىتواند تبديل به خون شود (آن زمان كه خوراك انسان يا حيوان مىشود) و خون مىتواند منى شود و آن مضغه، علقه و است تا يك انسان.
حال كه با خصوصيات موجودات آشنا شديم، سؤال شما به اين معنا مىشود كه چرا خداوند انسان را ملك نيافريد؟ زيرا فعليت تام بودن به معناى اين است كه ديگر انسان نباشد يعنى، موجودى بدون بُعد مادى بودن. بنابراين در واقع سؤال به اين برمىگردد كه اصلًا چرا خداوند انسان (يعنى، موجودى مركب از ماده و روح كه داراى كمال اختيارى است) آفريد؟ پاسخ اين است كه خداوند متعال فياض است و هر موجودى كه در نظام احسن عالم جايگاهى داشته باشد از ناحيه خداوند متعال خلق مىشود و مىبيند كه هم ملائكه خلق شدهاند و هم انسان و هم موجودات ديگر..
اگر موجودات تدريجى خلق نمىشدند، نقص به فياضيت خداوند بود و جاى اين داشت كه انسانها با زبان حال بگويند: خداوند چرا ما را كه مىتوانستيم بر اثر عبادت به تكامل برسيم و به تو تقرب پيدا كنيم خلق نكردى؟ آن وقت اعتراض مىشد كه چرا خداوند با آن كه مىتوانست خلق كند، خلق نكرد .
گذشته از این که بر طبق اموزه های عرفانی ما از همان جهان ابدی آمده ایم و به همان جهان بر می گردیم و خلق شدیم که با تلاش خود به تکامل برسیم وگرنه برای خدا هزینه ای نداشته که شما یا فرد دیگری را به صورتی زیبا در همان عالم به صورت فرشته خلق می کرد ولی خلق کردن خدا به صورت گتره ای و بدون ملاک نبوده و نخواهد بود و به هر فردی آن چه شایستگی ان را دارد اعطا می کند.