راه سير و سلوك و داشتن استاد اخلاق چيست؟

 پرسش

راه سير و سلوك و داشتن استاد اخلاق چيست؟

پاسخ:

با سلام و ادب

خدمت شما دوست عزیز باید عرض کنم که عمل به دستوراتي كه به صورت كلي و عمومي در قرآن كريم و روايات آمده است و نيز عمل خالصانه ، تقوا داشتن، پاك بودن ، وظيفه خود را به نحو شايسته انجام دادن ، احترام به والدين و ... همگي زمينه ساز سعادت انسان مي باشد و كم نبوده اند بندگاني كه از اين راهها به قرب الهي رسيده و شايسته لطف ويژه خداوند گشته اند.
پس در سير و سلوك ، ملازمت به دستورات شرع مقدس ، اساس كاري باشد و نياز به استاد را جبران مي كند .از آية شريفه سوره عنكبوت ، استفاده مي شود كه : هر كس در راه رسيدن به رضايت و خشنودي الهي تلاش كند ، خداوند او را به راههاي خود هدايت مي نمايد:«والذين جاهدوا فينا لنهديّنهم سبلنا»
كساني كه در راه خدا مجاهده كنند ،ما به سوي راههاي خود هدايتشان مي كنيم و خداوند همواره با نيكوكاران است.
اينكه مي فرمايد بعد از مجاهده و تلاش ، مومن مشمول هدايت الهي مي شود : اشاره به اين است كه خداوند اسباب و وسايل هدايت و به عبارتي سير در طريق صراط مستقيم را برايش فراهم مي سازد.
وقتي از آيت الله بهجت پرسيده شد :استادي به ما معرفي كنيد ، فرمودند:به هر آنچه مي دانيد صحيح است عمل كنيد ، اگر ديديد در سيرتان وقفه اي رخ داده است ، بدانيد از دانسته هاي خود عدول نموده ايد.(1)
بنابراين در سير وسلوك ، كار اصلي را خود سالك انجام مي دهد :اما استاد ، نقش يك راهنماي با تجربه را دارد كه از اين راه آگاهي داردو از خطرات و خصوصيات آن مطلع است و وسيله حركت را به خوبي مي شناسد آن را در اختيار سالك قرار مي دهد.(2)
براي سير و سلوك موفق ، به چند نكته بايد توجه كرد:
1- خود شناسي  2- برنامه ريزي دقيق
در برنامه ريزي هم توجه به امور زير بايسته است:
1- واقع گرائي

2- جذابيت

3- تدريج

4- رعايت مراتب حال

5- عزم و استواري

6- استعانت وتوسل

7- اسوه گزيني

8- مشارطه ، مراقبه و محاسبه (3)

حضرت آيت الله جوادي آملي در مورد سير و سلوك و استاد اخلاق مي فرمايند :علم اخلاق يك بخش نظري دارد كه با مطالعه و درس و بحث تامين مي شود و يك بخش عملي كه به هدايت و راهنمائي معلم اخلاق وابسته است (البته )اگر انسان هرچه را مي داند عمل كند ،اولاً اثر مثبت اين اعمال ظهور مي يابد ، و ثانياً ذات اقدس اله آنچه را نمي داند به وي مي آموزد ، اهل بيت (ع) فرموده اند :«من عمل بما علم ورّثه الله علم ما لم يعلم» (4)
اگر عمل به دنبال علم باشد ، علم افزون بر ماندگاري ، شكوفايي نيز مي يابد . اگر بكوشد واجبات را انجام دهد ، مستحبات را در حدي كه ملامت نياورد به انجام رساند ،محرمات را ترك كند ، از مكروهات هم در حد توان دوري جويد و كلاّ در كارهايش افراط وتفريط را كنار بگذارد ، بسيار موثر است. (5)

1. پرسش ها و پاسخ ها ش9ص62

2. پرسش ها و پاسخ ها ش9ص 61

3. پرسش ها و پاسخ ها ش7ص 216

4. الخرائج والجرائح ج3ص 1058

5. پرسش ها و پاسخ ها ش200ص 110