آيا ازدواج از نظر قرآن امرى واجب است؟

پرسش:
با توجّه به آيه 32 و 33 سوره نور كه خداوند درباره اهميت ازدواج فرموده است، آيا ازدواج از نظر قرآن امرى واجب است؟ اگر نيست پس چرا پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم)درباره آن فرموده: نيمى از دين مؤمن است و يا فرموده: ازدواج سنت من است، هركس از آن پيروى نكند از من نيست، آيا ازدواج در صورتى كه مرد مؤمن و با شرايط قرآنى پيدا نشد باز هم واجب است؟
پاسخ:
با سلام و عرض ادب
 در قرآن كريم، درباره ازدواج، آيات متعددى وارد شده است؛ در آيه 32 سوره نور مى خوانيم: (و اَنكِحوا الاَيامى مِنكُم و الصّالِحينَ مِن عِبادِكُم و اِمائِكُم اِن يَكونوا فُقَرآءَ يُغنِهِمُ اللّهُ مِن فَضلِهِ و اللّهُ واسِعٌ عَليم؛ بى همسران خود و غلامان و كنيزان درستكارتان را همسر دهيد. اگر تنگدستند، خداوند آنان را از فضل خويش بى نياز خواهد كرد و خدا گشايشگر داناست.)
و نيز در آيات 3، 4، 22، 23، 24 سوره نساء و ... درباره ازدواج سخن گفته شده است.
ازدواج از نظر اسلام، تنها ارضا نمودن شهوت جنسى نيست؛ بلكه يك حكم فطرى و هماهنگ با قانون آفرينش است و وسيله اى براى تربيت فرزندان صالح و حفظ نسل بشر است و همان گونه كه در آيه شريف 21 سوره روم بيان فرموده است، هدف از آن، رسيدن به سكون و آرامش جسمى، روحى، فردى، اجتماعى و مودّت و رحمتى است كه خداوند متعال در بين زن و شوهر و خانواده قرار داده است.
انسان با ازدواج، از عدم تعادل روحى خارج مى شود و از زندگى فردى، به مرحله زندگى جمعى گام گذارده، شخصيت تازه اى مى يابد و احساس مسؤليت بيش ترى مى كند و ... .
در روايتى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) مى خوانيم: «شِرارُكُم عُزّابِكُم؛ بدترين شما مجردانند».[1]
هر چند ازدواج امر مستحبى است، ولى در مواردى به تناسب شرايط خاصى كه براى بعضى افراد پيش مى آيد، انجام اين كار واجب مى شود و در بعضى ديگر، حرام و ممنوع مى باشد.
تا انسان ازدواج نكند، دينش در خطر است؛ زيرا غرايز جنسى و فشارهاى روحى و احساسى تنهايى و بيهودگى و نداشتن پناهگاه و عدم احساس مسئوليت اجتماعى و ديگر زيان هاى مجرد بودن، به ريشه و اساس ايمان انسان لطمه مى زند و آن را متزلزل مى كند، امّا در اثر ازدواج و تشكيل كانون خانواده و قرار گرفتن در كنار همسرى شايسته و محبوب و همدم و دل سوز، انسان تقرب بيش ترى به خداوند پيدا مى كند و لطف خداوند بيش تر شامل حالش مى شود و ايمانش تقويت و كامل مى گردد. هر جوان مجردى بايد در انتخاب همسر، معيارهاى صحيح را رعايت نمايد تا به نتايج درخشان آن نيز دست يابد. يادآورى اين نكته ضرورى است اگر كسى همسرى بخواهد كه از هر جهت بى عيب باشد و كاملا مطابق ميل و علاقه او قرار گيرد، بايد اول به خودش نظر كند كه آيا از هر جهت بى عيب است و هيچ نقطه ضعفى ندارد؟! مسلّماً هيچ كس نمى تواند چنين ادعايى كند، پس بايد بداند كه هر كس را مى خواهد به همسرى برگزيند، او هم كامل و بى عيب و از هر جهت مطلوب نيست؛ بنابراين نبايد خيلى «ايده آل» فكر كرد. هيچ كس به «ايده آل كاملش» نخواهد رسيد. ولى به هر حال بايد كفويت مراعات شود و تا كفو مناسب پيدا نشود از ازدواج با غير هم كفو خوددارى شود.[2]

[25]. مستدرك الوسائل، ميرزا حسين نورى، ج 14، ص 156؛ ميزان الحكمه، محمدى رى شهرى، ج 2، ص 1180، ح 7823؛ نظام حقوق زن در اسلام، مرتضى مطهرى، ص 21 ـ 51.
[26]. ر.ك: جوانان و انتخاب همسر، على اكبر مظاهرى، ص 16.