چرا پيامبر (ص) حضرت فاطمه را «ام ابيها» ناميد؟

سؤال:

چرا پيامبر (ص) حضرت فاطمه را «ام ابيها» ناميد؟

جواب: 

سلام

عرب ها در نامگذاري سه چيز دارند:

اسم، لقب و كنيه. اسم مانند فاطمه، لقب مثل زهرا، كنيه مانند « ام ابيها» حضرت فاطمه (س) افزون بر نام، از چندين لقب و كنيه بهره مند است. انتخاب كنيه ها ممكن است به جهت خاصي باشد و يا نباشد. اگر كنيه «ام ابيها» جهت خاصي داشته باشد، مي گوييم:
1 – رمز نام گذاري ممكن است جهت اظهار محبت باشد، همان گونه كه متداول است پدر در اظهار محبت نسبت به دخترش مي گويد: مادرم ، و نسبت به پسرش مي گويد: بابايم، يعني پيامبر جهت اظهار محبت به دخترش فرمود: تو مادر بابات هستي .
2 – شايد بدين جهت باشد كه در دورة غربت اسلام، حضرت با پدرش رفتاري داشت همانند رفتار مادر به فرزند(1) و پيامبر (ص) نيز بسيار به دخترش علاقه مند بود، همانند رفتار فرزند نسبت به مادر . پيامبر (ص) دست فاطمه (س) را مي بوسيد. هر گاه به سفر مي رفت آخرين كسي كه با او خدا حافظي مي كرد ، حضرت فاطمه (س) بود و در بازگشت از سفر نخست از او ديدار مي كرد. حضرت زهرا (س) مانند مادري دلسوز رسول خدا (ص) را در آغوش مي گرفت ، از او نگهداري مي كرد، زخم هايش را مرهم مي گذاشت رنج ها و دردهايش را كاهش مي داد. اين گونه ابراز عواطف دو سويه همانند ابراز عواطف مادر و فرزند است.
3 – مادر هر چيزي اصل و اساس او است. ممكن است مقصود آن باشد كه حضرت فاطمه اصل و اساس درخت رسالت است، چنان كه در روايت آمده است: «شجره طيبه پيامبر اسلام (ص) ساقه اش علي و ريشه اش فاطمه ، ميوه اش فرزندان او و شاخ و برگش شيعيان حضرت مي باشند» . اگر ريشه درخت نباشد، درخت خشك مي گردد و طراوت خود را از دست مي دهد. حضرت زهرا (س) اگر نبود، درخت اسلام سرسبزي و نشاط خود را از دست مي داد.
4 – ممكن است بدان جهت باشد كه چون خداوند زنان پيامبر (ص) را به كنية «ام المؤمنين» گرامي داشت، به ذهن خطور كند كه آنان مهم ترين زنان روي زمين هستند، حتي از حضرت فاطمه (س) بالاترند، از اين جهت حضرت رسول او را به «ام ابيها» خطاب كرد تا از اين وسوسه ها و خطورات ذهني جلوگيري كند؛ يعني اي زنان پيامبر (ص) اگر شما به منزلة مادران مؤمنان هستيد، حضرت فاطمه به منزلة مادر پيامبر است.(2)

1 – سيد جعفر شهيدي، زندگاني حضرت فاطمه (س) ص 40.
2 – احمد رحماني همداني، فاطمه زهرا شادماني دل پيامبر (ص) ص 267 – 266.