«يلعم خائنْ الاعين وما تخفي الصّدور»{1} خدا حركت خيانت آميز ديدگانرا و آنچه در سينه ها نهان است ميداند.
اين مطلب صحيح است ولكن اينكه پس كارهاي خوب و بد به دست ما نيست صحيح نيست چون آگاهي و علم خدا نسبت به كارهاي جزئي و كلي ما منافاتي با اراده و اختيار ما ندارد اعمال خوب و بد ما به اراده خود ما انجام مي گيرد و خدا هم همانطور آنها را از پيش ميداند يعني آگاه است كه ما در دنيا مي آييم و به اختيار و اراده خود كارهاي خوب يا بد را انجام ميدهيم بديهي است كه اين علم و آگاهي به هيچ وجه اراده و اختيار را از ما نميگيرد.
انسان وقتي در برابر عمل و كاري قرار مي گيرد خودش را فاعل مختار و با اراده ميبيند يعني هم ميتواند انجام دهد و هم ميتواند ترك كند و همچنين اراده ايكه در خود احساس ميكنيم دليل روشني است كه افعال ما منسوب به خود ماست.
بنابراين، علم خدا از ما سلب اراده نميكند و ما را به صورت جمادي كه فاقد اراده است در نمي آورد پس هر چه بر سر ما مي آيد، از خود ماست.
[1].سوره غافر، آيه 19.