پاسخ امام رضا به چرایی غسل و کفن مرده

به نقل از مهر، مرگ به عنوان دروازه ورود انسان به عالم آخرت، با مسائل و احکامی همراه است که از سویی، تکلیف بازماندگان و از سویی تکریم و آرامش رفتگان است. در این گزارش کوتاه، بخش‌هایی از آداب و احکام مرتبط با مرگ را در احادیث عالم آل محمد(ص) بررسی می‌کنیم.

دلیل غسل ‌دادن و کفن‌کردن میّت

امام رضا(ع) می‌فرمایند: دلیل غسل دادن به مردگان این است که هم از انواع مرض‌ها و آلودگی‌هاى قبل از مرگ نظیف شوند و هم ملاقات با ملائکه و اهل آخرت بدون نظافت و طهارت سزاوار نیست. (وسائل‏‌الشیعه، ج‏۲، ص ۶۷۹)

آن حضرت در حدیث دیگرى فرمودند: كفن ‌كردن میت به چند جهت است:

۱. عورت او پیدا نباشد (و اگر زن است بدن او پیدا نباشد).

۲. مردم نتوانند به او نگاه كنند. شاید برای دیگران خوشایند نباشد.

۳. اگر بدنش درد و رنج و بیماری داشته یا كجی صورت و بدن و قبیح المنظر شده، باعث قساوت قلب دیگران نشود.

۴. كفن ‌كردن او باعث احترام و عظمت پیش چشم مردم باشد و نزد آنان محترم جلوه كند.

۵. او را كفن می‌كنند تا دوستانش با دیدن او محبت و مودت او را نسبت به فرزندان و خویشانش حفظ كنند.(وسائل‌الشیعه،ج ۲، ص ۷۲۵)

علت دفن میّت

امام علی‌ بن موسی‌الرضا(ع) می فرمایند: «أمروا بدفن المیت لئلا یتأذى به الأحیاء بریحه و بما یدخل علیه من الآفة و الفساد...» (بحارالانوار، ج ۷۵، ص۴۶)

در این حدیث‌، حکمت‌های فراوانی برای دفن مرده ذکر شده است، از جمله اینکه:

۱. حفظ احترام مرده‌؛ چون اگر دفن نشود، بدن‌، به زودی متعفن می‌‌شود، قیافه تغییر می‌کند و حیوانات صحرا آنرا طعمه خود قرار می‌دهند و این بی‌احترامی بزرگی به متوفی و بستگان اوست و بدیهی است هیچ کس راضی نیست عزیزش به این سرنوشت گرفتار شود.

۲. بدن مرده‌، به انواع‌ باکتری‌ها و میکروب‌ها آلوده است و این سبب ابتلای افراد جامعه‌، به بیماری‌های خطرناک می‌‌شود.

۳. مردم از بوی بد او اذیت می‌شوند.

۴. دفن نشدن مرده‌، سبب آزردگی دوستان و شاد شدن دشمنان است‌.

ممکن است این سؤال پیش آید که «چرا به جاي دفن، مرده را آتش نزنيم؟» در پاسخ باید گفت در دفن ‌كردن ميت، آن هم با دستوراتي خاص، حكمت‌هاي فراواني وجود دارد كه مهم‌ترين آن‌ها حفظ احترام ميّت است، چنانچه امام صادق(ع) می‌فرمایند: «حرمة المیت کحرمة الحی؛ حرمت مُرده مانند حرمت شخص زنده است. (الكافي، ج ۷، ص ۲۲۸)

عملی برای کاهش فشار قبر

از امام رضا(ع) نقل است که فرمودند: بر شما باد به نماز شب! بنده‌ای نیست که آخر شب برخیزد و هشت رکعت نماز شب و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر به جای آورد و در قنوت نماز وتر هفتاد مرتبه استغفارکند، مگرآنکه از عذاب قبر و عذاب جهنّم نجات داده شود و عمرش طولانی شده و روزی‌اش وسیع شود. (بحارالانوار، ج۸۷، ص۱۶۱)

بر اساس این گزارش، «نماز وتر» یک رکعت است که پس از هشت رکعت «نافله شب» و دو رکعت «نماز شفع» خوانده می‌شود و در مجموع ۱۱ رکعت نماز شب را تشکیل می‌دهد. وقت خواندن نماز شب از نیمه‌شب تا طلوع فجر است و بهترین موقع اقامه آن نزدیک طلوع فجر است. نمازهای مستحبی را می‌توان در حالت نشسته خواند، در نماز شب نیز می‌توان به خواندن سه ركعت (دو رکعت شفع و یک رکعت وتر) بسنده کرد.

کیفیت خواندن نماز شفع مانند نماز صبح است و نماز وتر را باید به این صورت خواند: بعد از حمد و سوره، قنوت بگیرد، بعد رکوع و دو سجده به جا آورد و در آخر تشهد و سلام بگوید. از مستحبات نماز وتر این است كه قنوت آن را طولانی كند و برای چهل مؤمن دعا کند (اَللّهُمَّ اِغْفِر لِلْمومِنينَ وَ اَلْمومِناتْ وَ اَلْمُسلِمينَ وَ اَلْمُسلِماتْ)، سپس ۷ مرتبه بگويد «هذا مَقامُ الْعائِذِ بِكَ مِنَ اَلْنار»، بعد از آن ۳۰۰ مرتبه «اَلْعَفو» بگويد و در پایان قنوت نیز بخواند: «رَبّ اغْفِرْلى وَ ارْحَمْنى وَ تُبْ عَلىََّ اِنَّكَ اَنْتَ التّوابُ اَلْغَفُورُ الرّحيم».