چرا كعبه منشأ بركت و هدايت براى جهانيان است؟

پرسش:
چرا خداوند در آيه 96 سوره آل عمران كعبه را منشأ بركت و هدايت براى جهانيان مى نامد؟
پاسخ:
با سلام و عرض ادب
: كعبه اولين خانه اى است كه در مكّه معبد همگانى نهاده شده و منشأ بركات فراوان و وسيله هدايت جهانيان است: (اِنَّ اَوَّلَ بَيت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذى بِبَكَّةَ مُبارَكاً و هُدًى لِلعالَمين)[1]«بركت» شىء ثابت و بادوام را مى گويند. از اين رو گودال هاى آب در بيابان را «بركه» مى گويند و چنانكه شيخ طوسى فرموده سينه را نيز از آن جهت «برك» مى نامند كه جايگاه حفظ انديشه و اسرار علوم است.[2] همچنين سينه شتر را «برك» مى گويند.[3]
از آن جهت كه خداى سبحان خود ثابت و دايم است و خير او در اطراف كعبه،
فراوان تر و پايدارتر است، فرمود: «مباركاً» و از آن جهت كه كعبه وسيله هدايت جهانيان است و همه عابدان و سالكان به آن سمت متوجّه اند و از آن جا دعوت حق، به وسيله بسيارى از انبيا به گوش جهانيان رسيده است، فرمود: «هدى للعالمين». چنان كه خاتم الأنبياء(صلى الله عليه وآله وسلم) از آن جا مردم را به توحيد فراخواند، و وجود مبارك خاتم الأوصياء امام زمان(عليه السلام) نيز هنگام ظهور از آن جا پيام خويش را به گوش جهانيان مى رساند و چون نشانه هاى روشن الهى و وسيله هاى فراوان ديگر براى هدايت مردم در آن جا وجود دارد، فرمود: (فيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ)[4]
استمرار عبادت در اطراف كعبه ـ به گونه اى كه جز هنگام نماز جماعت، لحظه اى طواف آن قطع نمى شود ـ و ثواب مضاعف عبادت و نيز آمرزش گناهان در كنار كعبه، از نشانه هاى «مبارك» بودن آن دانسته شده است. همچنين شناخت خداى سبحان به دلالت آياتى همچون: 1. هلاكت ستمگرانى مانند اصحاب فيل؛ 2. عدم فرار حيوانات شكارى و ضعيف از درندگان در حرم الهى؛ 3. برچيده شدن و نابودى سنگ هايى كه بر اثر رمى جمرات انباشته مى شود؛ 4. انس گرفتن پرندگان به انسان ها؛ 5. شفا يافتن بيماران به بركت بيت اللّه الحرام؛ 6. ننشستن پرندگان بر بام كعبه، نيز دلالت كعبه بر جهتى كه بايد بدان سو نمازگزارد، و راهيابى به بهشت به سبب انجام حجّ و طواف بر گرد كعبه، از مصاديق «هدايت» الهى در آن سرزمين به شمار آمده است.[5]
برخى مفسّران، در نقل يكى از آيات روشن و نشانه هاى بركت بيت اللّه الحرام گفته اند: «بارش باران بر كعبه و اطراف آن، دليل بر حاصل خيزى است؛ چنان چه در همه جوانب باران ببارد، در آن سال همه مناطق و سرزمين ها حاصل خيز و پربركت خواهد بود و اگر در جهت خاصى از كعبه باران باريد تنها سرزمين هاى واقع در آن جهت، سالى پربركت خواهد داشت»[6] ليكن ظاهراً هيچ دليلى بر تقييد «بركت و هدايت» كه در آيه مذكور آمده، و يا تفصيل بين آن دو وجود ندارد. از اين رو، اين كه
گفته شده: «بركت در آيه مزبور، ناظر به بركت هاى ظاهرى بوده و هدايت در آن ناظر به بركت هاى معنوى است و جهانيان از اين دو نعمت ظاهرى و باطنى در كنار كعبه برخوردارند» نيز وجهى ندارد.

[1]. آل عمران/96.
[2]. تبيان، ج 2، ص 536.
[3]. مفردات، راغب اصفهانى، ماده برك.
[4]. آل عمران/97.
[5]. مجمع البيان، طبرسى، ج 2، ص 347.
[6]. همان.