فلسفه تشريع محرمات احرام چیست؟

پرسش:
 با نگاهى به آيات قرآن فلسفه تشريع محرمات احرام را بگوييد.
پاسخ:
با سلام و عرض ادب
حج، مجموعه منظمى از يك سلسله عبادت هاى خاص است كه هر يك به تنهايى در خور توجه است. همان طور كه با تكبيرة الإحرام نماز، بسيارى از كارها كه با روح عبادت ناسازگار است بر نمازگزار تحريم مى شود و با تسليم پايان نماز، آن ممنوعيت ها برطرف مى گردد و همچنان كه با نيّت روزه گرفتن و ورود به صبحگاه بسيارى از امورى كه با روح پرستش و آزمون الهى مناسب نيست بر او حرام مى شود و با فرا رسيدن شامگاه حلال مى گردد، در حج و عمره نيز با احرام و لبيك گفتن، بسيارى از امورى كه جنبه تعبدى در پرهيز از آن ها قوى بوده و آزمون الهى در آن ها بسيار نيرومند است، حرام شده و دوره احرام به صورت يك دوره تعبّد محض و امتحان صرف در آمده است.[1] آنگاه با انجام مناسك حج و فرا رسيدن مراسم تحليل، عقد احرام گشوده مى گردد و شخص محرم از آن ممنوعيت ها بيرون مى آيد.
خداى سبحان در ايجاد هماهنگى بين تشريع و تكوين، مكان مقدسى را به معمارى دو پيغمبر بنا نهاد و آنجا را كه مطاف بسيارى از انبيا بوده يا در آنجا رحلت كرده و به خاك سپرده شده اند محل امن قرار داد. آن گاه براى تنزيه و پيراستن مؤمنان از تعلقات و رذايل، آنان را به آن سرزمين سنگلاخ كه هيچ يك از مظاهر حيات در آن نيست، آزمود.
در حالى كه خود، مناطق آبادى آفريد كه اعتدال هوا در آن ها به گونه اى است كه تفاوت دماى زمستان و تابستانش اندك است. اگر خانه خدا در چنين مناطقى بود محل تفرّح مرفهان مى گشت، نه مأمن و محل قيام محرومان. از اين رو سرزمينى را محل
آزمون قرار داد كه انسان ها در پرتو رياضت ممدوحى كه به واسطه محرّمات احرام و نيز مناسك حج و عمره انجام مى دهند در آن از آلودگى ها و تعلقات، پاك و خالص گردند.[2]
نمونه اى از آزمون مذكور اين كه، از سويى استفاده از عطر و بوى خوش كه بدان ترغيب شده و فضيلت بسيار دارد، در حال احرام حرام است و از سوى ديگر هنگام انجام مناسك حج و عمره در تماس و مجالست و همراهى با افراد بدبو، يا هنگام عبور از كنار قربانگاه، گرفتن بينى از بوى نامطبوع حرام است. اين گونه امور انانيّت انسان را شكسته، تفاخر و تكبر را از روح مى زدايد آنسان كه با انجام حج و عمره كامل، بنده وارستة حق مى شود.
نمونه ديگر از امتحان الهى را مى توان در منع از شكار به خوبى يافت؛ زيرا از طرفى صيد حيوانات صحرايى بر محرم حرام مى شود: (لا تَقتُلوا الصَّيدَ و اَنتُم)[3]و از طرف ديگر آهوان صحرايى يا كبوتران يا ديگر حيوانات شكارى غير دريايى در تيررس يا دست رس محرم قرار مى گيرد تا روشن شود چه كسى از عهده آزمون الهى بيرون مى آيد و چه كسى از انجام اين فريضه الهى محروم مى شود: (لَيَبلُوَنَّكُمُ اللّهُ بِشَىء مِنَ الصَّيدِ تَنالُهُ اَيديكُم و رِماحُكُم)[4]
اين دوره سازندگى آن چنان در جامعه اسلامى مؤثّر واقع شد كه آنان كه از خوردن سوسمار در دوران توحّش جاهلى نمى گذشتند و براى شكار آن بر يكديگر پيشى مى گرفتند، اكنون به فرمان الهى از آهوان صحرايى مى گذرند و در دوران تمدن اسلامى بر اثر فرمان وحى، بر همه اميال و خواسته هاى خود پيروز مى شوند. دوره پر بار احرام در ساختن انسان چنان تأثير بنيادين دارد كه ثمره گواراى آن در عينيت جامعه معتقد و متعهّد به محتواى حج و زيارت، به خوبى مشهود است.
خلاصه اين كه، همه امورى كه موجب تيرگى روح و آلودگى جان مى شود در حال احرام تحريم مى گردد تا جانِ خالص و روحِ پاك، شايسته طواف خانه خدا گردد، خانه اى كه از هر آلودگى پاك و از هر آغشتگى منزه است. خانه خدا محور حريّت و مدار آزادى است، از اين رو مُحرمى كه آهنگ زيارت آن را دارد، حق ندارد صيد حرم را اسير كند يا در اسير شدنش كمك كند يا آن را برماند يا صياد را به آن راهنمايى كند؛ زيرا همه اين كارها با روحيه آزادى خواهى مخالف است و تا انسان آزاد نشود صلاحيت طواف كوى آزادى را ندارد.
احرام و رعايت حدود آن، روح را از هر بندى رها و از قيد هر شهوت و غضبى آزاد و مغز را از هر فكر باطلى پاك مى كند و دل را از هر خيال خامى نجات مى بخشد.

[1]. نهج البلاغه، خطبه 192.
[2]. نهج البلاغه، خطبه 192، بند 53 ـ 65.
[3]. مائده/95.
[4]. مائده/94.

منبع: maarefquran.com