بهشت افراد بدبخت و ثروتمند یکی است؟

سوال: 
 آیا جای کسانی که زندگی خیلی سختی را می گذرانند با جای کسانی که زندگی راحتی دارند در بهشت یکی است؟

پاسخ:
سلام

آن چه در قرآن و روایات آمده این است که جایگاه انسان‌ها در آخرت با یکدیگر متفاوت است. همان طور که در دنیا تفاوت‌های زیادی بین انسان‌ها می‌باشد، در آخرت هم, چنین است،‌البتّه تفاوت‌ها به خاطر تلاش و کوشش می‌باشد. و خداوند هم بر اساس تلاش و کوشش انسان‌ها، به آنها درجه، مقام و پاداش می‌دهد. از این جهت می‌فرماید:
«بین چگونه بعضی را (در دنیا به خاطر تلاششان) بر بعضی دیگر برتری بخشیده‌ایم، و درجات آخرت و برتری‌هایش از این هم بیشتر است»(1).
انسان هر عملی را که انجام بدهد محصولش را می‌چیند (خداوند می‌فرماید:
«به هر کس آن چه را که تحصیل کرده، داده می‌شود. (و به همین دلیل) به آنها ستم نخواهد شد)(2).
همچنین هر کسی نزد خداوند درجه و مقامی دارد:
«هر یک از آنها (انسان) برای خود درجه و مقامی در پیشگاه خدا دارند و خداوند به آن چه انجام می‌دهند بینا است»(3).
درجه و مقامی که انسان‌ها نزد خدا دارند، بر اساس عمل است:
«برای هر یک (جن و انس) درجات و مراتبی است، از آن چه عمل کردند»(4).
در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «هرگز مؤمنانی که بی‌هیچ عذری از کار جهاد بازنشستند، با مجاهدانی که با مال و جان خود جهاد کردند، یکسان نیستند. خداوند مجاهدانی را که با مال و جان خود جهاد کرده‌اند، بر غیر مجاهدان برتری بخشیده است و به هر یک از این دو دسته (به نسبت اعمال نیکشان) خداوند و عده پاداش نیک داده و مجاهدان را بر غیر آنان برتری و پاداش عظیمی بخشیده است»(5).
یکی دیگر از دلیل‌ها اینکه درجات انسان‌ها به خاطر اعمالشان فرق می‌کند، طبقه‌بندی بهشت است، با نام‌های مختلفی که خداوند در قرآن ذکر می‌کند؛ مثل:‌آخرت، جنات عدن، جنات فردوس، جنات المأوی، جنات النعیم، جنة الخلد، جنة عالیه، جنة نعیم، حسنی و...(6)
امیر مؤمنان حضرت علی(ع) در وصف بهشت می‌فرمایند: «در بهشت درجات بالا و منازل متفاوتی است»(7).
در روایتی از پیامبر اعظم (ص) آمده است «وقتی خداوند قومی را وارد بهشت می‌کند، آنها را در بالای سر خویش قومی آشنا می‌بینند که از لحاظ مقام و درجه از آنها بالاتر هستند،‌ پس خطاب به خداوند می‌گویند: بارالها! اینها برادران ما [در دنیا] بودند و ما با هم بودیم، پس چگونه است که آنها را برتری داده و در درجه بالاتری قرار داده‌ای؟!
در جواب گفته می‌شود: هیهات! بدرستی که هنگامی که شما سیر بودید، آنها گرسنه بودند و آن گاه که شما سیراب بودید، آنها تشنه بودند و وقتی که شما در خواب بودید، آنها بیدار بودند. باز اینکه وقتی شما چشم‌هایتان بسته بود، چشم آنها باز بود»(8).
پس تفاوت اهل بهشت به تفاوت مقام و درجه‌ای است که در دنیا کسب کرده‌اند. خداوند به هر کس به اندازه عملش اجر و پاداش می‌دهد و کسانی که در سختی و رنج بوده و صبر و بردباری و تحمل داشته‌اند، با آنهایی که در راحتی و آسایش بوده‌اند، جایگاهشان یکسان نیست و فرق می‌کند، البته سختی‌ها و مشکلاتی که ساخته خودشان نباشد،‌ بلکه از طرف خداوند و به جهت آزمایش به آنان رسیده است.
در روایات آمده است: «برترین اعمال، سخت‌ترین آن است»
همچنین به کسانی که در دنیا، در برابر مشکلات و ناراحتی‌ها و فقر و نداری، مریضی و غیره، صبر و تحمل می‌کنند (که از صابران می‌گردند) خداوند اجر و پاداش زیادی عنایت می‌کند(9)، تا حدّی که بعضی از انسان‌ها می‌گویند: ای کاش ما هم در دنیا در بلا و رنج بودیم تا این گونه پاداش می‌گرفتیم!
در ضمن هرچه نعمت در دنیا بر بندگان بیشتر شود، تکالیف و مسئولیت‌های این انسان نیز بیشتر خواهد بود و در قیامت به خاطر آنها مورد سؤال قرار خواهد گرفت.

پی‌نوشت‌ها:
1ـ اسراء (17) آیه 21.
2ـ آل عمران (3) آیه 161.
3ـ‌ همان، آیه 163.
4ـ انعام (6) آیه 132.
5ـ نساء (4) آیه 95.
6ـ بهاءالدین خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج 1، ص 399.
7ـ محمد ری‌شهری، میزان الحکمه، ج 1، ص 433، ح 2603.
8ـ همان، ص 2605.
9ـ آثار الصادقین، ج 10، ماده صبر.