حوض كوثر چيست و كجا قرار دارد؟

بخشی از پرسش ها وپاسخ های آیت الله مظاهری درخصوص حضرت صدیقه طاهره (س) که درکتاب اندیشه های ناب به چاپ رسیده:

روايات متعدّدي در خصوص حوض كوثر ذكر شده است.[1]

اين حوض بنابر آنچه در روايت نبّي مكرّم (ص)خطاب به اميرالمؤمنين (ع) آمده است، تحت عرش الهي جاري است و توصيفات خاصّه‌اي دارد كه پيامبر مكرّم بيان فرموده و سپس مي‌فرمايند:‌ «يَا عَلِيُّ إِنَّ هَذَا النَّهَرَ لِي وَ لَكَ وَ لِمُحِبِّيكَ مِنْ بَعْدِي»؛[۳]

آنچه از مجموع اين روايات به خوبي برداشت و تفسير مي‌شود، آن است كه در عالم قيامت، كساني كه اهل بهشت هستند، به دستِ ولايت، از آب آن حوضِ مطهّر مي‌نوشند و مورد شفاعت واقع مي‌گردند و ساقي آن حوض، اميرالمؤمنين(ع) است و حكمت اين مسأله آن است كه اهل بهشت به وسيلة ولايت كه هدايت تكويني در دست اوست و واسطة فيض بين خدا و مخلوق است، به بهشت مي‌روند و بدون شفاعت آن بزرگان و بدون راهنمايي و هدايت يافتن از مقام ولايت، ‌ورود در بهشت كه همان مراتب قرب الهي است، ممكن نخواهد بود و چنانکه در پاسخ سؤال قبلي گفته شد، حقيقت كوثر، وجود مقدّس حضرت زهرا& است كه تطهير و تزكية اهل بهشت، ‌مرهون آن وجودِ طاهرة مطهره است.

* رابطة حضرت زهرا‌ (س) با شب قدر چيست؟ و اينكه مي‌فرمايند:‌ «كسي كه فاطمه را درك كرد، شب قدر را درك مي‌كند» به چه معنا است؟

اين‌گونه روايات[۴] كه در موارد ديگري هم وارد شده نظير آنكه فرموده‌اند: شب نيمة شعبان، شب قدر است،[۵] به اين معناست كه شبِ قدرِ معهود[۶] كه در ماه مبارك رمضان واقع گرديده، موجب تقرّب بندگان به خداي تعالي است و هركس در آن شب، براي تقرّب به خداوند سبحان تلاش كند، به درجات قرب او دست خواهد يافت. همچنين متابعت از حضرت زهرا (س) يا عبادت در شب نيمة‌ شعبان، مثل شب قدر، موجب عنايت خاصّ الهي و ماية قرب او به خداوند تعالي است.

*چرا نام حضرت مريم (س) در قرآن آمده، ولي نام حضرت فاطمه (س) در قرآن نيامده است؟

اوّلاً صرف آمدن اسم يك شخص در قرآن كريم، فضيلتي نيست؛ زيرا در قرآن اسم ناصالحان و ناپاكان نيز آمده است مثل شيطان، فرعون،‌ قارون، ابولهب و نظاير آن، و همچنين نام همة انبياء و اولياء الهي هم در قرآن كريم ذكر نشده و فقط نام تعدادي از انبياء در قرآن شريف آمده است.

ثانياً از نظر ادبي، در برخي مواقع، نام كسي يا مطلبي را ذكر كردن به شکل كنايه،‌ رساتر و بهتر است، از اين جهت نام مبارك اميرالمؤمنين علي (ع) نيز در قرآن كريم تصريح نشده، ولي با كنايه به‌طور مكرّر و متعدّد از آن حضرت و مقام ولايت و امامت آن بزرگوار و جانشينان و فرزندانشان ذكر و ياد شده است.[۷]

نام مبارك حضرت زهرا (س) هم در قرآن کريم با عناويني ذكر شده است، از جمله: «كوثر» كه در عالم ملكوت، تجلّي حق تعالي است و در عالم ناسوت فاطمه زهرا (س) است و در عالم لاهوت، آن حوضِ معهود است كه بهشتيان بايد از آن بنوشند تا لياقت بهشت را پيدا كنند و هر كس از آن، جرعه‌اي بياشامد، انسان كامل مي‌گردد؛ و از جمله «‌كلمة الله» در آية: ]فَتَلَقّي آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِماتٍ ...[[۸] كه منـظور، انـوار عتـرت طـاهره‌( است[۹] كه بارزترين مصداق اَسماء الهي هستند و در ميان آنان، نور حضرت زهرا (س) از درخشندگي ويژه‌اي برخوردار است. و اين‌گونه ذكركردنِ كنايي، هم از نظر فصاحت و بلاغت ادبي و حتّي از جهات سياسي و اجتماعي، بهتر است. و در اين جهت، مطالب ديگري هست که در اين مختصر نمي‌گنجد.

پی نوشت:
[۱]. بحارالانوار، ج ۸، صص ۲۹- ۱۶، باب ۲۰- صفة الحوض و ساقيه صلوات الله عليه.
[۲]. بحارالانوار، ج ۸، صص ۲۹- ۱۶، باب ۲۰- صفة الحوض و ساقيه صلوات الله عليه.
[۳]. [اي علي! همانا اين حوض براي من، تو و دوستان تو بعد از من است]. بحارالانوار، ج ۸، ص ۱۸ به نقل از أمالي المفيد، ص ۲۹۴: «عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْعَبَّاسِ قَالَ لَمَّا نَزَلَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ$ ]إِنَّا أَعْطَيْناكَ الْكَوْثَرَ[ قَالَ لَهُ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ% مَا هُوَ الْكَوْثَرُ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ نَهَرٌ أَكْرَمَنِيَ اللَّهُ بِهِ. قَالَ عَلِيٌّ% إِنَّ هَذَا النَّهَرَ شَرِيفٌ فَانْعَتْهُ لَنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ نَعَمْ يَا عَلِيُّ الْكَوْثَرُ نَهَرٌ يَجْرِي تَحْتَ عَرْشِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَاؤُهُ أَشَدُّ بَيَاضاً مِنَ اللَّبَنِ- وَ أَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ وَ أَلْيَنُ مِنَ الزُّبْدِ حَصَاؤُهُ الزَّبَرْجَدُ وَ الْيَاقُوتُ وَ الْمَرْجَانُ- حَشِيشُهُ الزَّعْفَرَانُ تُرَابُهُ الْمِسْكُ الْأَذْفَرُ قَوَاعِدُهُ تَحْتَ عَرْشِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- ثُمَّ ضَرَبَ رَسُولُ اللَّهِ$ يَدَهُ عَلَى جَنْبِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ% وَ قَالَ يَا عَلِيُّ إِنَّ هَذَا النَّهَرَ لِي وَ لَكَ وَ لِمُحِبِّيكَ مِنْ بَعْدِي.»
[۴]. تفسير فرات ‏الكوفي، ص ۵۸۱: «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ% أَنَّهُ قَال ]إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ[، اللَّيْلَةُ فَاطِمَةُ وَ الْقَدْرُ اللَّهُ فَمَنْ عَرَفَ فَاطِمَةَ حَقَّ مَعْرِفَتِهَا فَقَدْ أَدْرَكَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ.
[۵]. وسائل‏الشّيعة، ج ۸، ص ۱۰۶: «وَ إِنَّهَا اللَّيْلَةُ الَّتِي جَعَلَهَا اللَّهُ لَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ بِإِزَاءِ مَا جَعَلَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ لِنَبِيِّنَا ـ شب نيمه شعبان، شبي است که خداوند آن را براي ما اهل بيت، به ازاي شب قدر براي پيامبر اکرم$ قرار داده است.»
[۶]. حقيقي و وعده داده شده.
[۷]. بعضي از اين آيات عبارتند از: بقره / ۲۰۷؛ آل عمران/ ۶۱؛ مائده / ۵۵؛ هود / ۱۷؛ رعد / ۴۳؛ احزاب / ۳۳ و ... . جهت آگاهي بيشتر در مورد آياتي که در رابطه با حضرت زهرا& در قرآن شريف وجود دارد، و نيز ملاحظة روايات وارده در ذيل هر آيه، ر.ک: بحارالانوار، ج ۲۳، صص ۳۹۲-۱۶۷ ؛ ج ۲۴، صص ۴۰۲-۱ ؛ ج ۳۵، صص ۴۳۶-۱۸۳؛ عوالم، ج ۱۱، صص ۱۱۶-۹۷ ؛ الموسوعة الکبري عن فاطمة الزّهراء&، ج ۲۲، صص۱۶۸-۷ ؛ مظهر حق، صص ۱۰۱-۳۱.
[۸]. بقره / ۳۷: «سپس آدم از پروردگارش كلماتى را دريافت نمود.»
[۹]. الخصال، ج ۱، ص ۲۷۰: «سَأَلْتُ النَّبِيَّ$ عَنِ الْكَلِمَاتِ الَّتِي تَلَقَّاهَا آدَمُ مِنْ رَبِّهِ فَتَابَ عَلَيْهِ قَالَ: سَأَلَهُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ إِلَّا تُبْتَ عَلَيَّ فَتَابَ عَلَيْهِ ـ ابن عباس از پيامبر اکرم$ از کلماتي که آنها را آدم از پروردگار آموخت و در نتيجه پروردگار توبه او را پذيرفت، پرسيدم.
آن حضرت فرمودند: آن کلمات محمد و علي و فاطمه و حسن و حسين بودند که چون آدم نام آنان را بر زبان آورد، خداوند توبه او را پذيرفت.» نيز ر.ک: الدرّ المنثور، ج ۱، ص ۱۴۷.