حق فرزند بر پدر در امر ازدواج چگونه است؟

پرسش:

سلام علیکم-اینجانب پسر جوانی 21 ساله، دانشجو و محب و دوستدار امیرالمؤمنین علی (ع)-از جمله حقوق فرزند بر پدر تصدی امر ازدواج و تسریع در ان می باشد. ممنون میشم با استناد بر آیات و روایات اهل البیت (علیهم السلام) این حق فرزند بر پدر را برایم توضیح دهید.
پاسخ:

با سلام و ادب

در باره وظیفه پدر نسبت به فراهم کردن مقدمات ازدواج فرزندان و  وظیفه فرزند در فراهم کردن مقدمات ازدواج والدین از دو جهت باید بحث کرد:
1. وظیفه اخلاقی: قرآن مجید وظیفه ازدواج دختران و پسران را بر عهده همه افراد جامعه اسلامی بویژه نزدیکان آنان قرار داده است و می فرماید: " مردان و زنان بى‏همسری در بین شما هستند را، همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درست کارتان را اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بى‏نیاز مى‏سازد خداوند گشایش‏دهنده و آگاه است‏."(1)
با توجه به اهمیت ازدواج جوانان، پدر و مادر در این زمینه نقش و وظیفه ویژه ای دارند تا جایی که اسلام آن را یکی از حقوق فرزندان قرار داده است.
رسول اکرم(ص) فرمود: "فرزند سه حق بر پدر دارد: اول انتخاب نام نیکو، دوم کتابت، نوشتن و سواد آموزی، سوم ازدواج، زمانی که فرزند بالغ شد."(2)
از این روایت به روشنی استفاده می شود که از نظر اخلاقی پدر وظیفه دارد در حد توان خود همه زمینه های ازدواج فرزند خود را فراهم آورد و او را در انتخاب همسر شایسته و تشکیل کانون گرم خانواده یاری کنند و در صورتی که بتواند در این زمینه حتی قدم کوچکی بردارد و کوتاهی کند به وظیفه اخلاقی خود عمل نکرده است، مگر اینکه در پیشگاه خداوند عذری داشته باشد.
همچنین فرزند وظیفه اخلاقی دارد در صورت داشتن تمکن مالی و نیاز پدر و مادر به ازدواج و کمک مالی فرزند، مقدمات ازدواج آنان را فراهم کند.
2. وظیفه فقهی: از نظر فقهی فقها بر این عقیده اند که بر پدر واجب نیست مقدمات ازدواج فرزند را فراهم کند همانطور که بر فرزند واجب نیست مقدمات ازدواج پدر یا مادر را فراهم کند.
بنا براین گرچه از نظر فقهی برهیچ یک از پدر و فرزند واجب نیست مقدمات ازدواج یکدیگر را فراهم کنند، اما از نظر اخلاقی والدین و فرزندان و فرزند که با داشتن توانایی و امکانات در انجام هر یک از مراحل این وظیفه اخلاقی خود کوتاهی کنند، مرتکب عمل غیر اخلاقی می شوند.
پاسخ فقهی آیت الله هادوی تهرانی در خصوص سؤال مذکور به این شرح است:
بر پدر واحب نیست مقدمات ازدواج فرزند را فراهم کند. همچنان که بر پسر واجب نیست مقدمات ازدواج پدر یا مادر خود را فراهم نماید.
البته این امر در هر دو سو مستحب است و بعید نیست اگر نیاز به ازداوج به حدی باشد که شخص در اثر ازداوج نکردن بیمار شود، تهیه مقدمات ازدواج بنابر احتیاط واجب باشد.

1. نور، :32" وَ أَنْکِحُوا الْأَیامى‏ مِنْکُمْ وَ الصَّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ "
2. .بحارالانوار، ج 6، 24 ،محجة البیضاء، ج 2، ص 66.