عواملي که باعث فقر و گرفتاری مي‌شوند چیست؟

پرسش:

عواملي که باعث فقر و بدهکاری و گرفتاری مي‌شوند چه چیزهایی هستند؟

پاسخ:

با سلام و ادب

با توجه به روایات رسیده از اهل بیت علیهم السلام می توان این عوامل را ذکر کرد:

1). گناه كردن
شيخ صدوق  به اسنادش از مفضل بن عمر روايت كرده كه امام صادق (علیه السلام) فرمود: «يا مفضل! از گناهان پرهيز كن و شيعيان ما را از آنها بر حذر دار. به خدا قسم گناهان زودتر از هركس ديگر بر شما تأثير بد دارند، زيرا گاهي آزار و اذيت سلطان (حاكم ظالم) به شما در اثر گناهان است،‌گاهي گناه موجب بيماري مي‌گردد و گاهي بسته شدن روزي سببي جز گناهان ندارد.»
فضل بن يسار روايت كرد امام باقر (علیه السلام) فرمود:«همانا بندة خدا گناهي را انجام مي‌دهد و در نتيجه روزي از او گرفته مي‌شود.»
در وصيّت پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) به ابوذر آمده است: «يا اباذر! مرد در اثر گناهي كه انجام داده از روزي محروم مي‌گردد.»
2) اسراف
از فرمايش‌هاي اميرمؤمنان (علیه السلام) است: «اسراف، سبب فقر و نيازمندي است و اسراف [مالِ] زياد را [هم] از بين مي‌برد.»
3) احتكار
پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «هركس كالاي مسلمانان را احتكار كند خدا او را به مرض جذام (خوره) و به ورشكستگي مبتلا مي‌كند.»
4) خوردن در حال جنابت
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) از خوردن در حالت جنابت منع كرده و فرموده است: [آن] سبب فقر و نيازمندي مي‌شود.»
5) ربا خواري
امام صادق (علیه السلام) فرمود: «چه نابوديي بالاتر از يك درهم ربا، كه دين انسان را نابود مي‌كند و اگر توبههم بكند، اموالش از بين رفته و فقير مي‌شود.»
6) تظاهر به فقر
در كلمات قصار آمده است: پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «هركس تظاهر به فقر كند فقير و نيازمند مي‌شود.»
7) نان خوردن به نام امامان
بنابر روايت «ابونعمان» امام باقر (علیه السلام) فرمود:‌اي ابونعمان! بر ما دروغ نبند كه دين تو از تو ستانده مي‌شود و رياست طلب مباش كه زير دست خواهي شد و مبادا به نام ما از مردم ارتزاق كني كه فقير و نيازمند مي‌شوي. همانا تو بايد ايستاده و پاسـخگو باشي، اگر راست گفته‌اي تأييد خواهيم كرد و اگر دروغ گفته‌اي تكذيب مي‌كنيم.»
8) حرص
اميرمؤمنان (علیه السلام) فرمود: حرص زدن انسان را فقير مي‌كند.
9) عادت به دروغ
10) برهنه ادرار كردن.
از پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) نقل شده است كه فرمود: «25 چيز مايه فقر مي‌شوند [از آن جمله است]: برهنه ادرار كردن...»
11) درخواست نكردن از فضل خدا
امام صادق (علیه السلام) فرمود: «كسي كه دست نياز به خدا برندارد فقير مي‌شود.»
12) تبذير و ولخرجي
ابن سنان از امام صادق (علیه السلام) روايت كرد امام (علیه السلام) فرمود رسول خدا فرمود: «هركس در مخارج زندگي ميانه روي كند خداوند او را روزي مي‌دهد و هركس تبذير و ولخرجي كند خدا محرومش مي‌كند.»
13) ترک کردن زيارت امام حسين (علیه السلام).
14) ترك نماز شب
15) سخت‌گيري به خانواده.
شيخ صدوق نقل كرد: امام كاظم (علیه السلام) به من فرمود: «زن و فرزند اسيران مردند هر كسي كه خدا به او نعمت داد بايستي براي اسيران خود گشايشي ايجاد كند اگر نكند آن نعمت به زودي از او گرفته شود.»
16) ايستاده شانه زدن
اميرمؤمنان فرمود: «ايستاده شانه زدن موجب فقر است.»
17) ندادن دين از ترس فقر
18) نرسيدن به نيازمندان
از سخنان اميرمؤمنان (علیه السلام) است: «به نيازمند نرسيدن توانگري را از بين مي‌برد.»
19) ترك حجّ
20) شغل حرام
از سفارشات امام صادق (علیه السلام) است: «فراواني [و اشتغال به] حرام روزي را نابود مي‌كند.»
21) قرآن نخواندن
22)  نهي از منكر نكردن
23) بي‌احترامي به غذا
امام صادق (علیه السلام) فرمود: «به گروهي روزي‌ِ فراواني داده شده بود، در نتيجه آنان طغيان و سركشي كردند. [و براي تطهير] به جاي سنگ،‌سراغ نان رفته [به حدّي] كه مقدار زيادي نان در مبال‌ها ريخته بودند خدا آنان را به حشره‌اي به نام سنّ مبتلا كرد. آنان گندم‌ها را به انبار منتقل كردند،‌ ولي باز عذاب الهي بر آنان نازل شد و غذاهايشان را از بين برد، در نتيجه ناچار شدند نان‌هايي را كه در مبال ريخته بودند، شستند و خوردند.»
24) بيهوده حرف زدن
در تورات نوشته شده است: «اي پسر آدم! اگر احساس كردي دل سنگ شده‌اي، تنت بيمار گشته و حالت كاهش يافته بدان كه بيهوده حرف زده‌اي.»
25) خيانت كردن
از اميرمؤمنان (علیه السلام) روايت شده است كه فرمود: «امانت داري، روزي را به سوي خود مي‌كشد و خيانت، فقر را به خود جذب مي‌كند.»
26) نفرين به فرزند
از امام صادق (علیه السلام) روايت شده فرمود: «هر مردي –شخصي- به فرزند خود نفرين كند خدا او را نيازمند و فقير مي‌گرداند.»
27) مرد فقير را شبانه رد كردن
28) زنا
از پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) روايت شده است كه فرمود: «اهل آتش از بوي بد فرج زنان زناكار فرياد بر مي‌آوردند؛ از زنا دوري كنيد زيرا شش اثر بد در زنا وجود دارد، سه اثر دنيايي و سه اثر اخروي؛ در دنيا آبرو را مي‌برد، ‌موجب فقر مي‌شود و از عمر انسان مي‌كاهد. در آخرت هم
موجب غضب پروردگار و بدي حساب مي‌شود و عذاب بزرگي را در پي دارد.»
29) ظلم كردن
30) قطع رحم و بريدن رشتة خويشاوندي
امام باقر (علیه السلام) روايت كرد كه اميرمؤمنان (علیه السلام) فرمود: «وقتي رشتة خويشاوندي بريده شد اموال به دست اشرار مي‌افتد.»
31) غنا و آواز خواني
32) دروغگويي
33) خوابيدن قبل از آفتاب
از اميرمؤمنان (علیه السلام) روايت شده است كه فرمود: «همانا خواب قبل از طلوع آفتاب و قبل از نماز عشاء،‌ موجب فقر و پريشاني مي‌گردد.»
34) خوابيدن بين نماز مغرب و عشاء
35) نيت گناه
36) قسم دروغ
قداح از امام صادق (علیه السلام) روايت كرده است كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «قسم صبر و خلاف واقع سرزمين‌ها را به قحطي مي‌كشاند.»
37) در حمام ادرار كردن
38) زباله در خانه
39) خرج بي‌حساب و زياد
40) به آواز و موسيقي گوش دادن.
دليل اين چهار مورد حديثي است كه شيخ صدوق در خصال به اسنادش روايت كرده،‌ اميرمؤمنان (علیه السلام) فرمود: «در حمام ادرار كردن موجب فقر است... ترك زباله در خانه موجب فقر است... برنامه و حساب نداشتن در مخارج زندگي هم موجب فقر مي‌شود.... زياد به آواز و موسيقي گوش دادن هم موجب فقر است...»
41) نشُستن دستها به هنگام غذا
42) به آستانة در نشستن
43) با لباس خانه را شبانه جارو زدن
44) شستن بدن در توالت
45) بدن خيس را با آستين و پايين (يا دامن) لباس پاك كردن
46) ظرفها را نشستن
47) قرار دادن ظرف آب بدون سرپوش
48) عجله در خروج از مسجد
49) صبح زود به بازار رفتن
50) دير وقت از بازار برگشتن
51) ترش روئي به جهت فقر
52) خريد نان از نيازمندان
53) نفرين به فرزندان
54) دوخت لباس بر تن.
در روايتي به نقل از پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) بر اين موارد تصريح شده است و آنان را از موجبات فقر دانسته است:
پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «بيست چيز موجب فقر است. آنها عبارتند از: برخواستن از بستر براي ادرار به صورت برهنه، خوردن به حال جنابت، نشستن دست به هنگام غذا، بي‌احترامي به خرده‌هاي نان، سوزاندن سير و پيازنشستن بر آستانه در اتاق، شبانه جارو كردن خانه و با لباس، شستن اعضاي بدن در توالت، خشك كردن اعضاي بدن به آستين و دامن لباس، نشستن ظرفها، قرار دادن ظرف آب بدون سرپوش، پاك نكردن تار عنكبوت از خانه، سبك شمردن نماز،‌ عجله كردن در خروج از مسجد، بامدادان به بازار رفتن، تا دير وقت شامگاه در بازار ماندن، ترش روئي به جهت فقر، خريد نان از فقيران، نفرين به فرزندان،‌ دروغگويي، دوختن لباس بر تن، و با فوت خاموش كردن چراغ.
55) جلوتر از پيران راه رفتن.
56) پدر و مادر را به نام خواندن.
57) با هر چوبي خلال كردن.
58) دست‌ها را با گِل شستن.
59) وضو گرفتن در توالت (مكان تخلّی)
60) دور ريختن شيره و افشره
61) خوابيده چيزي خوردن
62) خير نرساندن به فقيران
63) نفرين به پدر و مادر
64) گرفتن ناخن‌ها با دندان.
65) مصاحبت و معاشرت در حال جنابت
66) زياد خوابيدن
67) تكيه بر يك لنگه در
68) نوشتن با قلم گره دار.
69) با شانه شكسته شانه زدن.
70) نشسته عمامه بستن
71) ايستاده شلوار پوشيدن.