بررسى تأثير بازى در ميزان يادگيرى درس رياضى دوره ابتدايى

چكيده

هدف از پژوهش حاضر، بررسى تأثير بازى در ميزان يادگيرى درس رياضى دوره ابتدايى است. روش پژوهشى مورد استفاده، روش شبه‏تجربى از نوع پيش‏آزمون، پس‏آزمون با گروه آزمايش و كنترل بود. نمونه آمارى شامل 55 دانش‏آموز پايه دوم در سال تحصيلى 89ـ88 بود كه به شيوه نمونه‏گيرى خوشه‏اى از ميان دانش‏آموزان مدرسه ابتدايى دخترانه كوثر شهر قم انتخاب شدند و به طور تصادفى در دو گروه «آزمايش» (25 دانش‏آموز) و «كنترل» (30 دانش‏آموز) قرار گرفتند. مباحث «زوج و فرد، آموزش ضرب و محور اعداد»، در گروه آزمايش به وسيله بازى، و در گروه كنترل، به شيوه معمولى تدريس شدند. از آزمون tبراى تجزيه و تحليل نتايج استفاده شد.

نتايج آمارى نشان دادند كه روش تدريس مبتنى بر بازى در يادگيرى مسائل رياضى مؤثرتر است.
مقدّمه

بازى، طبيعى‏ترين وسيله آموزش كودكان است. كودك از طريق بازى آموزش مى‏بيند، چيزهاى تازه‏اى كشف مى‏كند، به خاصيت اشيا پى مى‏برد، رفتار بزرگ‏ترها را تقليد مى‏كند، دنياى اطراف خود را مى‏شناسد و به افكار خود نظم مى‏دهد. بازى، حس كنجكاوى كودك را تحريك مى‏كند و به او چيزهاى تازه‏اى مى‏آموزد. كودكان ضمن بازى تجارب زيادى به دست مى‏آورند و متوجه بسيارى از مسائل و پديده‏هاى طبيعى مى‏شوند.1 اغلب موضوع‏هاى يادگيرى پيش از جذب و حفظ، نياز به مقدارى تكرار دارد كه بتواند تثبيت شود. اما تكرار محض، باعث يادگيرى نخواهد شد. پيشرفت در يك مهارت، هنگامى حاصل مى‏شود كه تكرار نتايج ايجاد لذت يا خشنودى كند و مهارت به دست آمده را تأييد كند.2

ويگوتسكى3 معتقد بود: بازى به رشد و پيشرفت روزافزون كودك كمك مى‏كند. كودك از بازى كردن لذت مى‏برد؛زيرا در بازى مى‏تواند دست به فعاليت‏هايى بزند كه در واقعيت برايش امكان‏پذير نيست. بازى روشى است كه در آماده‏سازى ذهن براى يادگيرى مهم است. اگر بچه‏ها در سنين دبستان موضوعى را درك كنند و در اين‏باره از شيوه صحيح استفاده شده باشد، آن را فراموش نخواهند كرد. استفاده از بازى نوعى تداعى يا كدبندى براى يادگيرى بهتر امورى است كه ديرتر يا مشكل‏تر به ذهن مى‏نشيند. بازى مى‏تواند محركى براى يادگيرى اجتماعى باشد.4

سرگرمى‏ها و بازى‏هاى رياضى، شرايط و زمينه مساعدى براى رشد ذهنى، تقويت قوه ابتكار، تخيل و تفكر تحليلى، تمركز فكرى و تحكيم نيروى ارادى براى مقابله با مشكلات روزافزون زندگى اجتماعى و شغلى فراهم مى‏آورند و سبب مى‏شوند فراگيرنده درك كند كه دنياى دانش، مهم و هيجان‏انگيز و لذت‏بخش است. وقتى دانش‏آموز انواع بازى‏ها را انجام دهد، بى‏آنكه اجبارى در كار باشد همه مهارت‏هايى را كه براى خبره بودن در رياضى لازم است، تمرين كرده است. بازى‏هاى رياضى، باعث مى‏شوند دانش‏آموز، رياضى را در طول زندگى خود دوست داشته باشد و آن را در زندگى به كار ببرد. تدريس در قالب بازى‏هاى مورد علاقه كودكان، يكى از بهترين روش‏هاى تثبيت و تسريع يادگيرى رياضى است.5 اگر آموزش از طريق بازى صورت بگيرد، دانش‏آموزان زودتر مطالب را مى‏فهمند و ديرتر فراموش مى‏كنند. استفاده از بازى در تدريس درس رياضى هرچند تدريس را طولانى‏تر مى‏كند، اما يادگيرى را عميق‏تر، دلپذيرتر و عملى‏تر مى‏نمايد.6

اگر بازى با يك فعاليت درسى همراه باشد، خوشايندىِ حاصل از بازى با درس موردنظر پيوند مى‏خورد و كودك به درس علاقه‏مند مى‏شود. بازى ارزش انگيزه‏آفرينى و ايجاد لذت را دربر دارد. دانش‏آموزان به بازى علاقه‏مندى زيادى نشان مى‏دهند؛ زيرا خودشان در جريان فعاليت قرار مى‏گيرند. مشاركت و درگيرى فراگير دانش‏آموز، جزء اساسى روش يادگيرى است.7

پهلوان حسينى پژوهشى درباره اثر تربيتى بازى، روى كودكان 3ـ5 ساله مهدكودك‏هاى خصوصى، مراكز رفاهى و وزارتخانه‏هاى استان تهران انجام داد. وى نظر 90 نفر از مربيان مهد كودك را در خصوص نقش بازى از جنبه‏هاى مختلف بر روى كودك (رشد جسمى، تكامل اجتماعى، ارزش درمانى، ارزش آموزشى و ارزش اخلاقى) مورد بررسى قرار داد. نتايج سؤالات فوق نشان داد كه اكثر مربيان معتقد بودند كه بازى منبع و وسيله يادگيرى است.8

گوتين و ديجنار،9 به اين نتيجه رسيدند كه فعاليت بدنى ملايم در يادگيرى عمل جمع در رياضى مؤثر است، در حالى كه فعاليت شديد بدنى در يادگيرى كه بلافاصله بعد از آن انجام مى‏گيرد تأثير منفى مى‏گذارد. نتايج تحقيقات گروئن، رسينگ و براش،10 با استفاده از روش‏هاى جديد در آموزش رياضى كه شامل فعاليت و كارهاى عملى در آموزشرياضى است، نشان داد حتى به كودكان سنين چهار سال مى‏توان عمليات جمع و منها را آموزش داد.11

رندل، موريس، وتزل و ويحيل،12 اشاره كردند كه استفاده از بازى‏هاى آموزشى در طول آموزش رياضى، مى‏تواند ازانگيزش و كارآيى شاگردان پشتيبانى كند، و همچنين شركت فعال بچه‏ها در طول بازى‏ها براى يادگيرى و به يادآورى دانش رياضى آموخته‏شده، لازم است.13

ونكوس،14 در سال 2008 در طى كار روى رساله دكتراى خود، مقاله‏اى با عنوان «بازى‏هاى مبتنى بر يادگيرى درآموزش رياضيات در مقطع ابتدايى» كه روى شاگردان 11ـ12 ساله انجام داده بود، ارائه كرد. كلاس كنترل 26 شاگرد و كلاس آزمايش 25 شاگرد داشت. در كلاس آزمايش، با ادغام بازى‏هاى آموزشى در آموزش رياضى به شاگردان آموزش داده شد. آزمايش بر روى 7 درس رياضى در زمينه هندسه اشياى مسطح انجام شد. 5 بازى آموزشى در گروه آموزش استفاده شد، 2 تا از بازى‏ها در تمام درس‏ها و 3 تاى ديگر در انتهاى درس‏ها استفاده شد. نتايج تحقيق نشان داد كه بازى‏هاى آموزشى انگيزه و اشتياق شاگردان به سمت رياضيات و آموختن را بهبود مى‏بخشند. همچنين استفاده از بازى‏هاى آموزشى، دانش شاگردان را در مقايسه با آموزش رياضى بدون اين بازى‏ها تغيير نداده است. بنابراين، نتايج، ادغام بازى‏هاى آموزشى از آهنگ فرايند آموزش جلوگيرى نكرده است.15

طبق تحقيقات كيريك باى،16 بازى مى‏تواند به يادگيرنده براى پيشرفت در مهارت‏هاى رياضى كمك كند.آموزش‏دهندگان ادعا مى‏كنند راه‏هايى يافته‏اند كه در آن مى‏توان با استفاده از بازى، مهارت‏هاى رياضى را توسعه داد. اين مسئله مى‏تواند محركى براى لذت در يادگيرى براى دانش‏آموزان باشد.17

پولوس و اشنايدر،18 دريافتند كه بازى آموزشى درست انتخاب‏شده به بچه‏ها براى يادگيرى مفاهيم و مهارت‏هاىجديد رياضى كمك مى‏كند. اين محققان توصيه كردند كه بازى‏ها در برنامه آموزش درس رياضى به عنوان فعاليت كمكى لحاظ شود. آنها به تجربه دريافتند كه استفاده از بازى‏هاى آموزشى در دروس رياضى، به درك بهتر و يادآورى طولانى‏تر از دانشِ آموخته‏شده، منجر مى‏شود.19

ان كوپودى و موسيمج،20 در مقاله‏اى به اين نتيجه رسيدند كه روش آموزش رياضى با بازى، هم باعث پيشرفتدانش‏آموزان در يادگيرى رياضى مى‏شود و هم مشكلات يادگيرى‏رياضى‏رادرآنان‏به حداقل مى‏رساند.21

دانش‏آموزان نيمى از ذخاير فكرى و سرمايه‏هاى انسانى هر جامعه را تشكيل مى‏دهند و بايد از توانمندى‏هاى بالقوه آنها در راه توسعه و اعتلاى جامعه بهره‏بردارى شود. از سوى ديگر، رياضيات به واسطه جايگاه مهمى كه در برنامه‏هاى آموزشى دارد، به عنوان بخشى از حيات مدرسه و يادگيرى آموزشگاهى پذيرفته شده است، و عملاً تنها درسى است كه در هر مدرسه‏اى در جهان آموخته مى‏شود. رياضيات هم براى تدريس و هم براى يادگيرى، عرصه‏اى دشوار است. يكى از چالش‏هايى كه دبيران رياضى با آن روبه‏رو هستند كمبود انگيزه و علاقه در بعضى دانش‏آموزان براى يادگيرى و پيشرفت در درس رياضى است. فقدان انگيزه در يادگيرى رياضى علاوه بر صدمات فردى، از جمله خدشه وارد آوردن به سازگارى عاطفى، عزت نفس، توانايى مقابله با مشكلات و ارزش‏هاى شخصى، آسيب اجتماعى نيز دارد. تنها جوامعى مى‏توانند پيشرفت كنند و به توسعه پايدار برسند كه انسان‏هاى توسعه‏يافته و پيشرفته تربيت كرده باشند، و رياضيات كليد راه اين توسعه است.22 به تجربه در كلاس‏ها ثابت شده است كه پيچيده‏ترين مسائل رياضى وقتى در قالب معماهاى تفريحى و بازى‏هاى فكرى عرضه شوند، نه تنها كسالت روحى به دنبال نخواهند داشت، بلكه وسيله‏اى براى رفع خستگى‏هاى ذهنى خواهند بود. اگر بچه‏ها از يادگيرى رياضى لذت ببرند، ديگر در انديشه نمره و امتياز و مدرك تحصيلى نخواهند بود.23 بازى صورت تجربى يادگيرى است. دانش‏آموزان در بازى از آنچه انجام مى‏دهند ياد مى‏گيرند. بازى بيش از آنكه حالت انفعالى داشته باشد، فعال و انباشته از تلاش است. بازى، يادگيرى از هم‏شاگردى را ترغيب مى‏كند. دانش‏آموزان از طريق تعامل با يكديگر مى‏آموزند و آموخته‏ها و تجارب خود را به يكديگر انتقال مى‏دهند. يادگيرى از طريق بازى سريع‏تر صورت مى‏گيرد؛ چون مجموعه‏اى از تجارب به صورت فشرده و در زمانى كوتاه ارائه مى‏گردد؛ يعنى به يادگيرى شتاب داده مى‏شود. بازى اجازه تصميم‏گيرى و خطرپذيرى در محيطى سالم و ايمن را مى‏دهد. خطا كردن در محيط مجازى يا ساختگى بهتر از خطا كردن در محيط زندگى واقعى است.24 از اين‏رو، محقق به دنبال پاسخ به اين سؤال است كه آيا استفاده از بازى مى‏تواند موجب يادگيرى بهتر درس رياضى در دوره ابتدايى شود؟
روش پژوهش

در اين پژوهش، كه از نوع تحقيقات شبه تجربى است، از طرح پيش‏آزمون و پس‏آزمون با گروه آزمايش و گواه استفاده شده است. آزمودنى‏ها به صورت تصادفى در هريك از گروه‏هاى «آزمايش» و «گواه» قرار گرفتند. متغير مستقل، روش تدريس مبتنى بر بازى است كه در طى نيمسال دوم سال تحصيلى 89ـ88 براى تدريس مباحث رياضى گروه آزمايش به كار گرفته شد، و متغير وابسته، دانش و مهارت‏هاى رياضى و يادگيرى درس رياضى است.

جامعه آمارى پژوهش شامل كليه دانش‏آموزان پايه دوم مدرسه ابتدايى كوثر شهر قم در سال تحصيلى 89ـ88 بود. با استفاده از روش نمونه‏گيرى خوشه‏اى، تعداد 55 دانش‏آموز انتخاب شدند. سپس به صورت تصادفى، يك كلاس به عنوان گروه گواه (آموزش بدون استفاده از بازى) و كلاس ديگر به عنوان گروه آزمايش (آموزش با استفاده از بازى) در نظر گرفته شد. ابزار مورد استفاده در اين پژوهش، بازى، و سؤالات مربوط به درس رياضيات پايه دوم ابتدايى است.

براى تعيين روايى آزمون، از روايى محتوا استفاده شد. روايى محتوا به اين معناست كه محتواى آزمون بايد شامل نمونه دقيق از محتواى برنامه درسى و هدف‏هاى آموزشى باشد. در اين پژوهش، سؤالات آزمون‏ها به چند نفر از آموزگاران پايه دوم ابتدايى در شهر قم داده شد، و پس از اينكه طبق نظر آنها چند سؤال حذف يا جايگزين شد، روايى آنها مورد تأييد قرار گرفت. بازى‏هاى انجام‏شده در اين پژوهش از مجلات رشد آموزش ابتدايى انتخاب شدند. اين بازى‏هاى آموزشى توسط معلمانى به مجلات مزبور ارائه گرديده بود كه خودشان آنها را در كلاس‏هايشان اجرا كرده بودند.
روش اجرا

ابتدا براى اينكه مشخص شود بين دو كلاس از نظر ميزان معلومات رياضى تفاوت معنادارى نيست، از هر دو كلاس يك آزمون مقدماتى به عمل آورده شد. سپس بعد از تدريس مباحث براى گروه آزمايش به روش بازى و براى گروه گواه به روش معمول، دوباره اين دو گروه مورد آزمون نهايى قرار گرفتند. در اين آزمون‏هاى تشريحى، نمرات از صفر تا پنج در نظر گرفته شد. سؤالات اين آزمون‏ها را مباحث زوج و فرد، محور اعداد و آموزش ضرب (از كتاب دوم ابتدايى سال تحصيلى 89ـ88) تشكيل مى‏دادند. (انتخاب اين مباحث به اين دليل بود كه براى اين مباحث بازى ارائه شده بود.)

بازى آموزش ضرب: تعدادى دانش‏آموز كه مضرب عددى باشند (براى مثال، 15 نفر: مضرب عدد 3) انتخاب مى‏شوند. دانش‏آموزان انتخاب‏شده حركت مى‏كنند. معلم مى‏گويد: دسته‏هاى سه‏نفرى! دانش‏آموزان سريع بايد به دسته‏هاى سه‏نفرى تقسيم شوند. يكى از دانش‏آموزان كه انتخاب نشده، تعداد دسته‏ها را مى‏شمارد و توضيح مى‏دهد. (مثلاً، مى‏گويد: 5 دسته سه‏تايى مى‏شود 15 تا.) در ادامه، اگر توضيحات كامل نبود معلم كامل مى‏كند. به همين روش، دانش‏آموزان ديگر و اعداد مختلف براى بازى انتخاب مى‏شوند.

روش دوم بازى: دانش‏آموزان دور هم جمع مى‏شوند و حركت مى‏كنند. معلم يك عدد را مى‏گويد؛ مثلاً 5. دانش‏آموزان گروه 5 نفرى درست مى‏كنند. كسانى كه نتوانستند در گروه‏ها قرار بگيرند، بازنده هستند و بايد از بازى خارج شوند. در اين مرحله، يكى از دانش‏آموزان يا معلم توضيح مى‏دهد. (براى مثال، اگر در كلاس 28 نفر باشند، 3 نفر بازنده هستند. توضيح، اين‏گونه است: 5 دسته 5 تايى مى‏شود 25 تا.)

بازى زوج و فرد: در ابتدا براى آموزش اعداد يك رقمى زوج و فرد از بازى گل يا پوچ استفاده مى‏شود. به اين ترتيب كه ابتدا يكى از دانش‏آموزان انتخاب مى‏شود. سپس از دانش‏آموزان سؤال مى‏شود: آيا با يك نفر مى‏شود بازى گل يا پوچ را انجام داد؟ جواب مى‏دهند: نه. يك دانش‏آموز ديگر انتخاب مى‏شود و سؤال دوباره تكرار مى‏شود. در اين مرحله، جواب مى‏دهند: بله. به همين ترتيب، تا ده دانش‏آموز انتخاب مى‏شوند و سؤال تكرار مى‏شود. يكى از دانش‏آموزان يا معلم توضيح مى‏دهد كه چون با يك نفر نمى‏شود گل يا پوچ بازى كرد، پس «1» عدد فرد است و چون با دو نفر مى‏شود بازى را انجام داد پس «2» عدد زوج است و به همين ترتيب، تا عدد 10 توضيح ادامه دارد.

براى آموزش زوج يا فرد بودن اعداد دو رقمى و براى تثبيت مطالب قبلى، به اين روش عمل مى‏شود كه دانش‏آموزان ابتدا با عددها اسم‏گذارى مى‏شوند (اعداد زوج و فرد يك رقمى و دو رقمى.) سپس دانش‏آموزان به صف مى‏ايستند. به اين صورت بازى شروع مى‏شود؛ معلم مى‏گويد: آنهايى كه يكان زوج دارند، يك قدم به جلو بيايند؛ آنهايى كه هر دو رقم فرد دارند، دور حياط بگردند و سر جايشان برگردند، و... . به اين ترتيب، تمامى دانش‏آموزان با توجه به عددها انتخاب مى‏شوند و دانش‏آموزانى كه زودتر به خط پايان برسند، برنده‏اند.25

بازى محور اعداد: در اين بازى دو نفر از دانش‏آموزان انتخاب مى‏شوند: يكى، خانم محور كه مقابل تخته مى‏ايستد و ديگرى، خانم مهره كه روى موزاييك‏هاى شماره‏گذارى‏شده كلاس بايد حركت كند. سپس معلم يك جمع يا تفريق روى تخته مى‏نويسد. خانم مهره با حركت لى‏لى، عمل جمع يا تفريق را نشان مى‏دهد. سپس خانم محور با كشيدن محور روى تخته كلاس، حركت خانم مهره را روى تخته نشان مى‏دهد.26
روش تجزيه و تحليل داده‏ها

اطلاعات حاصل از پژوهش، استخراج و با استفاده از روش‏هاى آمارى مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. براى تجزيه و تحليل استنباطى از آزمون tبراى مقايسه معنادارى تفاوت ميانگين بين دو گروه استفاده شد.

جدول 1 آزمون tهمبسته براى مقايسه تفاوت ميانگين نمرات دروس در پيش‏آزمون و پس‏آزمون گروه آزمايش
      

شاخصهاي آماري

آزمون­ها
    

ميانگين
    

تفاوت ميانگين
    

t
    

درجه آزادي
    

سطح
معني­داري

آموزش ضرب
    

پيش آزمون
    

3/4
    

45س/0
    

53 /2
    

24
    

018/0

پس­آزمون
    

75/4

محور اعداد
    

پيش آزمون
    

68/3
    

86/0
    

12/3
    

24
    

005/0

پس­آزمون
    

54/4

زوج و فرد
    

پيش آزمون
    

1/4
    

53/0
    

28/2
    

24
    

031/0

پس­آزمون
    

63/4

همان‏گونه كه در جدول 1 مشاهده مى‏شود، tمحاسبه‏شده در دروس آموزش ضرب (53/2)، محور اعداد (12/3) و زوج و فرد (28/2)... با در نظر گرفتن 01/0 احتمال خطا از tجدول يعنى مقدار 49/2 بزرگ‏تر است. بنابراين، تفاوت ميانگين‏ها معنى‏دار بوده و با 99 درصد اطمينان مى‏توان گفت كه روش بازى در افزايش يادگيرى دروس آموزش ضرب و محور اعداد تأثير مثبت و معنى‏دارى داشته است. با توجه به اينكه tبه‏دست‏آمده در درس زوج و فرد برابر (28/2) است و از tجدول در سطح 05/0 خطا (71/1) بزرگ‏تر است، با 95 درصد اطمينان مى‏توان گفت كه روش بازى در افزايش يادگيرى مبحث زوج و فرد مؤثر است.

براى بررسى فرضيه پژوهش، يعنى «ميزان يادگيرى مسائل رياضى در دانش‏آموزانى كه به روش بازى آموزش مى‏بينند بالاتر از دانش‏آموزانى است كه به روش معمولى آموزش مى‏بينند»، از تفاضل ميانگين نمرات پيش‏آزمون با پس‏آزمون گروه آزمايش و گروه گواه استفاده شد.

جدول 2: آزمون t مستقل براى مقايسه تفاوت ميانگين نمرات دروس در پس‏آزمون گروه كنترل و گروه آزمايش

شاخصهاي آماري

گروه‌ها
    

ميانگين
    

تفاوت ميانگين
    

t
    

درجه آزادي
    

سطح
معني‌داري
      

آموزش ضرب
    

گروه گواه
    

05/4
    

70/0
    

67/2
    

34
    

011/0
      

گروه آزمايش
    

75/4
      

محور

اعداد
    

گروه گواه
    

9/3
    

64/0
    

27/2
    

53
    

027/0
      

گروه آزمايش
    

54/4
      

زوج
و فرد
    

گروه گواه
    

4
    

63/0
    

68/2
    

48
    

01/0
      

گروه آزمايش
    

63/4

همان‏گونه كه در جدول 2 مشاهده مى‏شود، tمحاسبه‏شده در دروس آموزش ضرب (67/2)، و زوج و فرد (68/2) با در نظر گرفتن 01/0 احتمال خطا از tجدول يعنى مقدار 49/2 بزرگ‏تر است. بنابراين، تفاوت ميانگين‏ها معنى‏دار بوده و با 99 درصد اطمينان مى‏توان گفت كه روش بازى بيشتر از روش معمولى در افزايش يادگيرى ضرب، و زوج و فرد تأثير داشته است. با توجه به اينكه tبه‏دست‏آمده در درس محور اعداد برابر 27/2 است و از tجدول در سطح 05/0 خطا (71/1) بزرگ‏تر است، با 95 درصد اطمينان مى‏توان گفت كه روش بازى بيشتر از روش معمولى در افزايش يادگيرى محور اعداد تأثير دارد.

بنابراين، با 95 درصد اطمينان مى‏توان گفت كه ميزان يادگيرى مسائل رياضى در دانش‏آموزانى كه به روش بازى آموزش مى‏بينند بالاتر از دانش‏آموزانى است كه به روش معمولى آموزش مى‏بينند.
بحث و نتيجه‏  گيرى

نتايج يافته‏هاى تحقيق حاضر نشان داد كه ميزان يادگيرى مسائل رياضى، براى دانش‏آموزانى كه به روش بازى آموزش مى‏بينند، بيشتر از دانش‏آموزانى است كه با روش معمولى آموزش مى‏بينند. به عبارت ديگر، دانش‏آموزانى كه به روش بازى آموزش ديده‏اند نسبت به گروهى كه به روش معمولى آموزش ديده‏اند، پيشرفت بيشترى داشته‏اند و ميانگين نمرات آنان بالاتر بوده است. پس مى‏توان نتيجه گرفت كه همراه كردن بازى با آموزش رياضى، مى‏تواند علاقه و اشتياق دانش‏آموزان را در يادگيرى افزايش دهد. نتايج پژوهش حاضر با نتايج تحقيقات قبلى، از جمله با تحقيق عرفانيان، مختارى، پهلوان حسينى، گوتين و ديجنار و موندل و همكاران هماهنگى دارد. بازى‏هاى آموزشى جديت، اهتمام، تصميم‏گيرى، حل مسئله، همكارى و ابتكار در يادگيرى كودكان را افزايش مى‏دهند.
پيشنهادى براى به كارگيرى يافته‏ها

از آن‏رو كه تحقيق نشان داد: آموزش از طريق بازى ميزان يادگيرى مطالب رياضى دانش‏آموزان را افزايش مى‏دهد، توصيه مى‏شود اين نوع آموزش در برنامه‏ريزى آموزشى استفاده شود؛ يعنى آموزش به وسيله بازى در كلاس درس رياضى يا كلاس‏هاى ديگر پياده شود و معلمان نيز در اين مورد آموزش ببينند و در ساعات معين از آموزش به وسيله بازى استفاده نمايند. با توجه به يافته‏هاى اين پژوهش، پيشنهاد مى‏شود كه در روش‏هاى تدريس رياضى، تجديدنظر شود تا يادگيرى رياضى براى دانش‏آموزان آسان‏تر شود و انگيزه يادگيرى در آنها افزايش يابد و دانش‏آموزان به رياضى علاقه‏مند شوند.
پيشنهادهايى براى انجام تحقيقات آتى

ـ رابطه بين نگرش دانش‏آموزان نسبت به رياضى و تدريس مبتنى بر بازى درس رياضى بررسى شود.

ـ براى مباحث يكسان، بازى‏هاى مختلف به كار گرفته شود تا مشخص شود كدام بازى تأثير بيشترى در يادگيرى و اشتياق شاگردان دارد.

ـ اين پژوهش براى پسرها نيز انجام شود تا امكان مقايسه يادگيرى رياضى به وسيله بازى، بين دختران و پسران صورت گيرد.

ـ ميزان ماندگارى مطالب آموزش‏داده‏شده به وسيله بازى سنجيده شود تا مشخص شود آيا آموزش به وسيله بازى ماندگارى مطالب رياضى را افزايش مى‏دهد؟
··· منابع

    ـ آقازاده، محرم، روش‏هاى نوين تدريس، تهران، آييژ، 1384.
    ـ برونر، دزموند و همكاران، آموزش رياضى به كودكان دبستانى، ترجمه محمدرضا كرامتى، تهران، رشد، 1382.
    ـ دل‏آرام، نرجس، «بازى»، رشد آموزش ابتدايى، دوره دهم، ش 7، فروردين، 1386.
    ـ سليمى، ياسمين و همكاران، نقش بازى‏هاى هدف‏دار رياضى در آموزش رياضى، تهران، دفتر ارتقاى علمى منابع انسانى وزارت آموزش و پرورش، 1382.
    ـ ظهورى زنگنه، بيژن، «رياضيات كليد راه توسعه»، رشد آموزش رياضى، ش 59و60، 1379، ص 34-37.
    ـ عرفانيان‏عالى‏منش، منصوره، «آموزش محور اعداد»، رشد آموزش ابتدايى، دوره دوازدهم، ش 5، بهمن، 1387.
    ـ كرتى، ج.، يادگيرى فعال، ترجمه فروغ تن‏ساز، تهران، مدرسه، 1373.
    ـ مارزولو، جين و جين لويد، آموزش از راه بازى براى مربيان و اولياى كودك قبل از دبستان، ترجمه و تلخيص ليلى انگجى، تهران، مدرسه، 1369.
    ـ محبى، منا، تأثير بازى‏ها و اسباب بازى‏ها در بهبود حال كودكان پيش دبستانى بسترى در بيمارستان، پايان‏نامه كارشناسى ارشد، رشته روان‏شناسى، دانشگاه آزاد اسلامى واحد ابهر، 1388.
    ـ مختارى، منصوره، «آموزش اعداد زوج و فرد»، رشد آموزش ابتدايى، سال پنجم، ش 4، 1380.
    ـ ميلز، اچ. آر، روش تدريس و مديريت كلاس تدريس و كارآموزى، ترجمه فريدون گرايلى، بابلسر، دانشگاه مازندران، 1385.

    - Nkopodi, N. & M. Mosimege, "Incorporating the Indigenous Game of Morabaraba in the Learning of Mathematics", South African Journal of Education, v. 29, 2009, p. 377-392.

    - Vankus, Peter, "Games Based Lerning in Teaching of Mathematics at lower Secondary School, Acta Didactica Universitatis Comenianae Mathematics, Issue, 2008, p. 103-120.

    - Pulos, S. & C. Sneider, "Designing and Evaluating Effective Games for Teaching Science and Mathematics", An Illustration for Coordinate Geometry, Focus on Learning Problems in Mathematics, v. 16, 1994, p. 23-42.

* استاديار گروه روان‏شناسى دانشگاه آزاد اسلامى واحد ابهر. This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
    1ـ جين مارزولو و جين لويد، آموزش از راه بازى براى مربيان و اولياى كودك قبل از دبستان، ترجمه ليلى انگجى، ص 78.
    2ـ اچ. آر ميلز، روش تدريس و مديريت كلاس تدريس و كارآموزى، ترجمه فريدون گرايلى، ص 363.
    3vygotsky.
    4ـ نرجس دل‏آرام، «بازى»، رشد آموزش ابتدايى، دوره دهم، ش 7، ص 84.
    5ـ ياسمين سليمى و همكاران، نقش بازى‏هاى هدف‏دار رياضى در آموزش رياضى، ص 133.
    6ـ دزموند برونر و همكاران، آموزش رياضى به كودكان دبستانى، ترجمه محمدرضا كرامتى، ص 154.
    7ـ منصوره عرفانيان عالى‏منش، «آموزش محور اعداد»، رشد آموزش ابتدايى، دوره دوازدهم، ش 5، ص 21.
    8ـ ر.ك: منا محبى، تأثير بازى‏ها و اسباب بازى‏ها در بهبود حال كودكان پيش‏دبستانى بسترى در بيمارستان.
    9Gutin & Dignnard.
    10Groen, Resnick & Brush.
    11ـ ج. كرتى، يادگيرى فعال، ترجمه فروغ تن‏ساز، ص 92.
    12Randel, Morris, Wetzel & Whitehill.
    13Randel, Morris, Wetzel, Whitehill, The Effectiveness of Games for Educational Purposes, p. 261.
    14Vankus.
    15Peter Vankus, Games Based Lerning in Teaching of Mathematics at Lowersecondary school, p. 23.
    16Kirikbay.
    17ـ همان، ص 24.
    18Pulos & Sneider.
    19S. Pulos & C. Sneider, Designing and Evaluating Effective Games for Teaching Science and Mathematics, p. 38.
    20Nkopodi & Mosimege.
    21N. Nkopodi & M. Mosimege, Incorporating the Indigenous Game of Morabaraba in the Learning of Mathematics, p. 377.
    22ـ بيژن ظهورى زنگنه، «رياضيات كليد راه توسعه»، رشد آموزش رياضى، ش 59و60، ص 34.
    23ـ ياسمين سليمى و همكاران، همان، ص 135.
    24ـ محرم آقازاده، روش‏هاى نوين تدريس، ص 25.
    25ـ منصوره مختارى، «آموزش اعداد زوج و فرد»، رشد آموزش ابتدايى، سال پنجم، ش 4، ص 27.
    26ـ منصوره عرفانيان عالى‏منش، همان، ص 22.