چگونه رباخوار، به جنگ خدا و رسول او مى رود؟

پرسش:
با توجه به آيه 279 از سوره بقره چگونه كسى كه ربا مى خورد، به جنگ خدا و رسول او مى رود؟
پاسخ:
با سلام و عرض ادب
خداوند در آيه 279 سوره بقره مى فرمايد: «اگر [ايمان نمى آوريد و دست از ربا برنمى داريد] پس بدانيد كه از سوى خدا و رسولش در جنگيد و اگر توبه كنيد، سرمايه هاى شما از آن شماست نه ستم مى كنيد و نه بر شما ستم وارد مى شود.»
«فأذنوا» از ريشه «اذن» است؛ هرگاه با «لام» متعدى شود، به معناى «اجازه دادن» است و هر گاه با «باء» متعدى شود، به معناى «علم و آگاهى» است. بنابراين، مفهوم (فأْذَنُوا بِحَرب مِن اللّه) اين است: «آگاه باشيد كه خدا و رسولش با شما رباخواران پيكار خواهند كرد.» بنابراين از اين آيه استفاده مى شود كه رباخوار در صورت توبه نكردن به حال خود واگذشته نمى شود، بلكه خدا و رسول با او در جنگ هستند. پس حكومت اسلامى مى تواند با توسل به زور، جلو رباخوارى را بگيرد.[1]
رباخوارى آثار و زيان هاى بسيارى دارد كه به برخى از آن ها اشاره مى كنيم:
الف) رباخوارى تعادل اقتصادى را در جامعه به هم مى زند و ثروت ها را در يك قطب اجتماع جمع مى كند، زيرا جمعى بر اثر آن، فقط سود مى برند و زيان هاى اقتصادى
همه متوجه جمعى ديگر مى گردد و اگر مى شنويم فاصله ميان كشورهاى ثروتمند و فقير جهان روز به روز بيش تر مى گردد يك عامل آن همين است و به دنبال آن بروز جنگ هاى خونين است.
ب) رباخوارى يك نوع تبادل اقتصادى ناسالم است كه عواطف و پيوندها را سست مى كند و بذر كينه و دشمنى را در دل ها مى پاشد و در واقع رباخوارى بر اين اصل استوار است كه رباخوار فقط سود پول خود را مى بيند و هيچ توجهى به ضرر و زيان بدهكار ندارد. اين جا است كه بدهكار چنين مى فهمد كه رباخوار پول را وسيله بيچاره ساختن او و ديگران قرار داده است.
ج) درست است كه ربا دهنده در اثر احتياج، تن به ربا مى دهد، اما هرگز اين بى عدالتى را فراموش نخواهد كرد و حتى كار به جايى مى رسد كه فشارِ پنجه رباخوار را هر چه تمام تر بر گلوى خود احساس مى كند، اين موقع است كه سراسر وجود بدهكار بيچاره به رباخوار لعن و نفرين مى فرستد، تشنه خون او مى شود و با چشم خود مى بيند كه هستى و درآمدى كه به قيمت جانش تمام شده به جيب رباخوار ريخته مى شود؛ در اين شرائط بحرانى است كه ده ها جنايت وحشتناك رخ مى دهد. بدهكار گاهى دست به انتحار و خودكشى مى زند و گاهى در اثر شدت ناراحتى طلب كار را با وضع فجيعى مى كشد و گاه به صورت يك بحران اجتماعى و انفجار عمومى و انقلاب همگانى در مى آيد.
اين گسستگى پيوند تعاون و همكارى در ميان ملت ها و كشورهاى ربا دهنده و ربا گيرنده نيز آشكارا به چشم مى خورد؛ ملت هايى كه مى بينند ثروتشان به صورت ربا به جيب ملت ديگرى ريخته مى شود با بغض و كينه و نفرتى خاص به آن ملت مى نگرند و در عين اين كه نياز به قرض داشته اند منتظرند روزى واكنش مناسبى از خود نشان دهند.
اين است كه مى گوييم رباخوارى از نظر اخلاقى اثر فوق العاده بدى در روحيه وام گيرنده به جا مى گذارد و كينه او را در دل خودش مى يابد و پيوند تعاون و همكارى اجتماعى را بين افراد و ملت ها سست مى كند.
د) در روايات اسلامى در ضمن جمله كوتاه و پر معنايى به پيامدهاى بد ربا اشاره شده است. در روايت مى خوانيم كه هشام بن سالم مى گويد: امام صادق(عليه السلام)فرمودند: خداوند ربا را حرام كرده تا مردم از كار نيك امتناع نورزند.[2]

[1]. ر.ك: تفسير الميزان، ج 2، ص 588؛ مجمع البيان، طبرسى، ج 2، ص 210 ـ 211؛ ربا: پيشينه تاريخى ربا، ربا در قرآن و سنت، انواع ربا و فرار از ربا، بخش فرهنگى جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ص 129 ـ 154.
[2]. كافى، كلينى، ج 5، ص 146؛ ر.ك: ربا: پيشينه تاريخى ربا، ربا در قرآن و سنت، انواع ربا و فرار از ربا، ص 178.