آیا جهان آخرت پایانی دارد و اگر دارد، بعد از آن چه می‌شود؟

پرسش :

آیا جهان آخرت پایانی دارد و اگر دارد، بعد از آن چه می‌شود؟

پاسخ:

با سلام و اهدای امید

آخرين منزلگاه بشر در سير عالم وجود، بهشت يا جهنم است. آنان كه وارد بهشت مي شود، هميشه و جاودان در آن جا زندگي مي كنند و در ناز و نعمت به سر مي برند اما آنان كه به جهنم مي روند، دو دسته هستند:

يك دسته مدتي در آن جا مجازات مي شوند و وقتي حسابشان پاك شد، از جهنم بيرون مي آيند و وارد بهشت مي شوند.

دستة ديگر از جهنميان براي هميشه در آن جا مي مانند و جايگاه ابدي آنان دوزخ است.

از منابع اسلامي استفاده مي شود كه عموم افراد پاك و با ايمان، در بهشت جاودانه خواهند بود و برخي از گناهكاران (كه وجود آن ها غرق در كفر و انكار و گناه و تجاوز شده است) براي هميشه در مجازات و عذاب دوزخ مي مانند.

 به تعبير قرآن كريم "بلي من كسب سيئةً و احاطتْ به خطيئتُه فإولئك اصحاب النّارهم فيها خالدون؛(1) آري كسي كه مرتكب گناهي گردد و آثار آن تمام وجود او را احاطه كند، چنين كسي اهل دوزخ است و جاودانه در آن خواهد ماند".

بنابر اين زندگي اخروي بي نهايت است و آن را حد و نهايتي نيست تا سؤال شود بعد از آن چه خواهد شدویا پایان آن کجاست؟

سخن از "بَعد" زماني روا است كه حد و محدوديتي در كار باشد ، اما در بي حدي و عدم نهايت، بَعد معنا ندارد. مثل آن است كه گفته شود: بعد از بي نهايت چيست؟

 طبيعي است كه در اين جا سؤال اشتباه و متناقض است، زيرا فرض بي نهايت، سازگار با تصور بعد نيست . اما آيا اين موجب بي معنا بودن زندگي خواهد بود؟ هرگز! بلكه بي معنايي را در طرف مقابل آن مي توان ادعا كرد، زيرا اگر براي جهان آخرت نيز بعدي فرض شود، باز همين سؤال درباره جهان سوم تكرار خواهد شد و همين طور... هر عالم مفروض ديگري بنابر سؤال از "بعد" هميشه باقي است و ديگر براي هستي هيچ نهايتي (كه در آن هر چيز به كمال نهايي خود برسد) وجود نخواهد داشت و هميشه و همه چيز در يك حالت انتظار و مقدماتي قرار خواهد داشت. هر چه بپرسيم: بعد چه خواهد شد، باز پرسش باقي است.

علت آن كه در دنيا از پايان عالم و بعد از بهشت و دوزخ سؤال مي كنيم، آن است كه تصور ما در اين عالم محدود است. در اين جهان، با امور مادي و محدود سر و كار داريم و به همين خاطر، ابتدا آن عالم را مقايسه با اين عالم نموده و سپس از كيفيت آن سؤال مي كنيم و به دنبال حد و محدوديت براي آن مي گرديم. در حالي كه نظام آخرت كاملاً متفاوت با نظام دنيا است.

جاودانگي در بهشت، چيزي است كه خواستة فطري و دروني انسان است كه هميشه آن را مي خواهد و عالم آخرت و بهشت، پاسخ به خواستة انساني است.

نعمت هاي بهشت كه به صورت مادي بيان گرديده است، با نعمت هاي دنيوي تفاوت كلي دارد، چرا كه آن نعمت ها در وصف نمي گنجد. در مجموعة شرايطي كه در آخرت وجود دارد، آن نعمت ها بسيار ارزشمند و لذّت بخش است، گذشته از آن كه نعمت هاي معنوي و روحاني در بهشت وجود دارد و همه چيز به صورت خالص هست، بر خلاف دنيا كه لذت ها و غم ها و مشكلات هيچ كدام خالص و هميشگي نيست.

1. بقره (2) آية 81.