تاثیر لباس بر سلامت انسان از منظر اسلام و علم

تاثير لباس بر سلامت انسان از منظر اسلام و علم
نويسنده: مهديه اکرمي فر

چکيده
لباس به عنوان وسيله اي که تقريباً به طور دائم در تماس با بدن انسان است مي تواند با توجه به اختلاف رنگ، جنس، مدل و اندازه اي که دارد تأثيرات متفاوتي بر سلامت انسان داشته باشد و اگر مطابق با موازين شرع مقدس اسلام و دستورهاي معصومين انتخاب شود مي تواند به عنوان عاملي درجهت حفظ سلامت انسان واقع گردد.
باتوجه به روايات ، پوشاک به دو دسته کلي مناسب و نامناسب تقسيم مي شوند و مناسب ترين لباس لباسي است که پاکيزه باشد ، رنگ آن سفيد باشد ، جنس آنپنبه و ياکتان باشد ، خوشبو و راحت باشد وآنگونه که از روايات فهميده مي شود معصومين بيشتر به آثار لباس بر سلامت روح توجه داشته اند و آثاري مثبت از جمله خضوع، حلم، مهارت نفس سرکش و آراستگي و قرار گرفتن در امان خداوند را در ارتباط با انتخاب لباس مناسب و آثار ي منفي همچون کبر و ذلت و اندوهناکي و دشمني خداوند با انسان را در ارتباط با لباس نامناسب مطرح فرموده اند همچنين تأثير برخي از ويژگيهاي لباس از جمله رنگ، جنس، مدل و اندازه آن تا حدودي برسلامت انسان در علم کلاسيک بررسي و مورد آزمايش قرار گرفته است و ماحصل اين آزمايشات نشان دهنده اهميت گفتار معصومين در چندين قرن پيش است.
با آزمايشاتي که در تأثير رنگها بر انسان انجام شده مشخص شده است که از ميان تمام رنگها، رنگ سفيد از اهميت بيشتري برخوردار است و کار برد بيشتري د رجهت حفظ سلامتي انسان داراست و همچنين پوشاک پنبه اي و کتاني بهترين پوشاک، از نظر سنخيت داشتن با بدن انسان مي باشند و پوشاکي که تنگ باشند ، خطر ابتلا به بيماريهاي مختلف از جمله تنگي نفس، اختلال خون رساني، ايجاد خستگي، مشکلات گوارشي و حساسيت و آلرژي پوستي را افزايش خواهند داد و پوشاکي که مطابق با فرهنگ بيگانگان و کفار انتخاب شوند تأثيراتي همچون انواع فسادهاي اخلاقي و آلودگي هاي جنسي و بيماريهاي گوناگون آميزشي و طلاق را به همراه خواهند داشت و لباسهايي که جهت شهرت طلبي و مطابق با اميال نفساني انتخاب گردد، موجب برانگيختن حسرت افراد واتلاف عمر و ضايع کردن حق ديگران شده و آنها را به رذايل اخلاقي همچون غرور و خودپسندي و خودنمايي گرفتار خواهد کرد.
واژگان کليدي: سلامت جسم، سلامت روح، لباس، تأثير­­

مقدمه
انسانها براي پيمودن مسير تکامل نيازمند دستورات الهي مي باشند که از طريق وحي توسط پيامبران و انتقال به امامان معصوم به دست آنها رسيده است.
چرا که همانگونه که هر سازنده اي طرز کارکرد محصول خويش را بهتر مي داند خالق هستي به عنوان احسن الخالقين مي داند که انسان که يکي از مخلوقات اوست چه نيازهايي دارد به همين دليل زمانيکه آدم و حوا را به زمين فرستاد اولين نيازي که از آنان برطرف فرمود لباسي از بهشت براي ايشان نازل فرمود تا عيوب آنان را بپوشاند و موجب آراستگي آنان گردد.
پس لباس يکي از اولين نيازهاي انسان است که داراي ويژگيها و انواع متفاوتي مي باشد که توجه به هر يک از اين ويژگيها و شناخت آنها آنگونه که آفريدگار هستي تشخيص داده بسيار لازم و ضروري مي باشد. ما مي توانيم ويژگي لباسهاي مناسب و نامناسب را با توجه به گفتار گرانبهاي ائمه معصومين شناسايي کرده و با شناخت آثار آنها و به کاربردن فرمايشات ايشان گامي در جهت سلامتي خويش و سير تکاملمان برداريم و بدين ترتيب جامعه اي سالم لااقل از ناحيه انتخاب پوشاکي مناسب داشته باشيم.
در اين مقاله که با روش کتابخانه اي نوشته شده است ابتدا به بيان ويژگي هاي لباس پيامبر به عنوان اسوه دين و سپس ويژگي هاي لباس مناسب و نا مناسب از ديدگاه اسلام و در پايان به بيان تأثير اين ويژگي ها بر سلامت انسان پرداخته خواهد شد.
لباسهاي پيامبر
لباسهاي پيامبر اسلام شامل دو دسته: لباسهاي معمولي و نظامي بود.
لباسهاي معمولي ايشان شامل لباسهاي سراسري، عمامه، تن پوش، پائين پوش و پاپوش و کمربند بود. ايشان از لباسها با رنگ هاي مختلف (سبز، سفيد، قهوه اي، زرد، مشکي) با توجه به موقعيتهاي متفاوت استفاده مي فرمود که همگي نسبتاً گشاد بوده و از جنس پنبه يا کتان بودند[1] و بيشتر لباسهايش سفيد رنگ بوده و به پوشيدن رنگ سفيد بسيار سفارش مي فرمود[2].
ايشان لباس وصله داري داشت که گاهي آنرا مي پوشيدو بلندي لباسهاي آن حضرت تا بالاي قوزک پاها بود[3].

ويژگي لباس مناسب از نظر معصومين
باتوجه به روايات معصومين لباس مناسب، لباسي است که حلال باشد، پاکيزه و آراسته باشد[4]، از جنس پنبه يا کتان باشد[5]، معطر و خوشبو باشد[6] و رنگ آن بهتر است سفيد باشد[7] و گاهي زبر و خشن باشد[8] و مقتصدانه انتخاب شود[9].

ويژگي لباس نامناسب ازنظر معصومين
لباس هاي نامناسب از ديدگاه معصومين لباسهايي است که به اندازه اي بلند هستند که روي زمين کشيده مي شوند و استفاده از اين لباسها نشان از تکبر معرفي شده است[10] و لباس شهرت که پوشنده آن مطرود خداوند است[11].و آنچه که مخصوص جنس مخالف باشد[12]و لباس فاخر که جهت تکبرورزيدن پوشيده مي شود[13] و آنچه که با پوشيدن آن انسان شبيه بيگانگان و کفار شود[14]و لباسي که به رنگ سياه باشد، کراهت دارد مگر عمامه و عبا[15]و لباسي که به رنگ ارغواني باشد[16]و لباس حرير خالص و طلا بافت براي مردان که از خصلتهايي است که موجب هلاکت قوم لوط شد[17]و لباس نازک براي زنان[18]و لباس بزرگسالان که شبيه به جوانان باشد[19] و همچنين لباسي که تجملي باشد که پوشيدن آن نشانه همراهي با شيطان معرفي شده است[20].

آداب لباس پوشيدن
آداب زيادي براي پوشيدن لباس به خصوص هنگام پوشيدن لباس نو در روايات بيان شده که از ميان آنها مي توان به بسم الله گفتن هنگام پوشيدن لباس[21] و ايستاده پوشيدن لباس پائين تنه[22] و پوشيدن پيراهن قبل از شلوار و رو به قبله پوشيدن[23] و وضوگرفتن و دعا خواندن هنگام پوشيدن لباس نو و صدقه دادن به فقيران[24] اشاره کرد که رعايت اين آداب مي تواند به حفظ سلامتي انسان کمک کند.

آثار لباس مناسب بر سلامت روح و جسم انسان(در روايات)
با بررسي روايات مختلفي که در مورد لباس بيان شده فهميده مي شود که اگر لباس، مناسب انتخاب شود مي تواند آثار قابل توجهي بر سلامت جسم و رو ح انسان داشته باشد يکي از اين آثار آراستگي ظاهر انسان است[25] که موجب نشاط دل، وجاهت اجتماعي و حفظ حرمت انسان مي شود[26]. اثر ديگر برطرف شدن غم و اندوه با پوشيدن لباس پاکيزه[27]و نعلين زرد مي باشد[28]و بخشيدن لباس به فقير موجب تواضع و خشوع دل و مهار شدن نفس سرکش خواهد شد[29]. قوي شدن بدن با پوشيدن لباس کتان[30]و افزايش طول عمر انسان با پوشيدن لباس سبک و کفش راحت[31] و جلاي چشم و افزايش مال و فرزندان با پوشيدن نعلين زرد[32] از جمله آثار ديگري است که مي توان براي لباس مناسب نام برد.

آثار لباس نامناسب بر روح و جسم انسان
يکي از آثار پوشيدن لباس نامناسب خوار شدن نزد خداي متعال است که با پوشيدن لباس بيگانگان حاصل مي شود[33] و ديگري ذلت و پستي انسان و دشمني خداوند با او در گرو پوشيدن لباس شهرت[34] و همچنين الم و اندوهناکي انسان هنگامي که لباس پائين تنه را ايستاده بپوشد[35] و نعلين سياه برپا کند[36].

عوامل موثر در تأثيرات جنس لباس
عوامل تأثير گذار باتوجه به جنس لباس به سه دسته کلي تقسيم مي شوند: توليد و انتقال بار الکتريکي، قابليت نفوذ پوشاک و بازتاب و دفع تشعشات دروني و بيروني.
هريک از اين عوامل به گونه اي مي توانند باتوجه به جنس لباس متغير باشند و آثار متفاوتي را بر انسان ايجاد کنند. در ميان همه انواع پوشاک، آنهايي که از جنس پنبه يا کتان تهيه شده باشند مناسبترين پوشاک محسوب مي شوند چون بار الکتريکي را در بدن افزايش نمي دهند و بدين وسيله موجبات آرامش اعصاب و افزايش تحمل انسان را فراهم مي کنند و به دليل داشتن شباهت بيشتر با پوست انسان از نظر فيزيولوژيکي قابليت نفوذ بيشتري داشته و به دفع حرارت مازاد بدن کمک کرده و با جلوگيري از اختلالات ناشي از عدم دفع حرارت مازاد بدن در تضمين سلامت انسان نقش موثري ايفا مي کنند[37].

خواص الياف مختلف و تأثير آن بر سلامت انسان
الياف به طور کلي به دو دسته مصنوعي و طبيعي تقسيم مي شوند.
الياف طبيعي هم به سه دسته کلي ليف هاي نباتي، حيواني و معدني تقسيم مي شوند که از اين ميان براي تهيه انواع پارچه ها بيشتر از پنبه، کتان، پشم و ابريشم استفاده مي شود[38].
خواص پارچه هاي کتاني:
اين پارچه ها داراي سطحي صاف و درخشنده اند و زودتر از پنبه تميز مي شوند. لذا در مصر باستان به عنوان سمبل خلوص و پاکي شناخته مي شوند. جاذب خوب آب هستند و جذب کننده عرق بوده و با خيس شدن باعث خنک شدن مي شوند[39].
چنانچه لباس زير انسان در چهار فصل از پارچه کتاني باشد، پوست بدن که مظهر سلامتي است نرم و لطيف نگه داشته مي شوند و از لاغري غيرطبيعي نيز ممانعت به عمل مي آيد[40].
باتوجه به صاف بودن سطح ظاهري الياف آن نسبت به کثافات و باکتري ها حساس مي باشد و از اين خاصيت کتان استفاده بهداشتي مي گردد و معمولاً براي تهيه روپوش پزشکان و دستمال جيبي از کتان استفاده مي شود[41].
خواص پارچه هاي پنبه اي (نخي):
پارچه هايي که از الياف پنبه تهيه مي شوند هادي حرارت هستند و حرارت بدن را به بيرون منتقل مي کنند در نتيجه خنک هستند و عايق حرارتي خوبي نيز مي باشند و تهويه بدن با اين پارچه ها بهتر صورت مي گيرد[42].
اين پارچه ها در برابر سائيدگي مقاوم هستند و به راحتي لکه گيري و شستشو مي شوند[43]. در سراسر جهان براي پانسمان سوختيگها و زخمها از پارچه هاي پنبه اي خالص استفاده مي شود چرا که اين پارچه ها با خواص منحصر بفرد خود موجب بهبود سريعتر زخم مي شوند و هيچ گزارشي راجع به حساسيت پوست در برابر منسوجات پنبه اي داده نشده است[44]. الياف پنبه چون بيشترين سنخيت را با بدن انسان دارند بيشترين هماهنگي را با بدن انسان دارا مي باشند[45]
خواص پارچه هاي پشمي:
پشم اليافي حيواني است که از پروتئين مخصوصي به نام کراتين تشکيل شده است.
از خواص فيزيکي پشم مي توان به خاصيت ارتجاعي آن، نازکي و ظرافت، درخشندگي و شفافيت استحکام و جذب رطوبت و گرمي و الکتريسيته بودن آن اشاره کرد[46].
پارچه هاي تهيه شده از پشم به علت ذخيره شدن هوا در بين الياف آنها، عايق مي باشند و از دفع و انتقال حرارت و بار الکتريکي بدن به خارج جلوگيري مي کنند.
به واسطه عايق بودن، لايه گرم اطراف بدن را ثابت نگه مي دارند و موجب گرم نگه داشتن بدن مي شوندو چون خاصيت رطوبت پذيري دارندو داراي خلل و فرج مي باشند عرق بدن را جذب کرده و آن را به آرامي تبخيرمي کنند و بدين طريق حرارت بدن را در خود نگه مي دارند[47].
خواص پارچه هاي ابريشمي:
پارچه هاي ابريشمي از ابريشم که ازجمله الياف حيواني است تهيه مي شود اين پارچه ها زيبا و لطيف هستندو همانند پشم قدرت زيادي در جذب آب دارند و قليايي هاي ضعيف مانند صابون و آمونياک اثر بسيار ناچيز بر روي آن مي گذارند. هادي حرارت نيستند و حرارت را درخود نگه مي دارند[48].
اين پارچه ها نقش عايق را بازي مي کنند و از دفع و انتقال بارالکتريکي بدن به خارج جلوگيري
مي کنند و طبعاً اثرات مضري نسبت به وضع مزاجي فعال و حساس مردان به دنبال دارند زيرا به طور طبيعي سوخت و ساز در بدن مردان بيشتر است و نبايد با عوامل محرک ديگري تحريک شود و شايد به همين علت شارع مقدس پوشيدن لباس حرير را براي مردان حرام اعلام فرموده است[49].
خواص الياف مصنوعي:
امروزه بر اثر پيشرفت تکنولوژي و علوم شيمي مدرن الياف مصنوعي جاي الياف طبيعي را گرفته اند و متأسفانه اين الياف هيچ گونه سنخيتي با شرايط طبيعي و بيولوژيکي بدن ندارند و به شکلهاي مختلف منشأ اختلالات گوناگوني در بدن مي شوند[50]. همه پوشاکي که با الياف مصنوعي توليد مي شوند خاصيت الکتريسيته زايي و در نتيجه ايجاد تحريک عصبي دارند. هادي گرما هستند و بدن احساس گرماي زيادي مي کندو چون نمي توانند عرق بدن را به راحتي جذب کنند باعث آلرژي و تحريک پوستي مي شوند[51].

تأثير رنگ پوشاک بر سلامتي انسان
پزشکان هندي بر اين باورند که رنگ، هم دروني و هم بيروني است و رنگ ها در سطحي از انرژي، جسم و روان انسان را تحت تأثير قرار مي دهند[52]. براساس دانش رنگ شناسي فهميده مي شود که رنگ تأثيري خاص بر موجود زنده و همين طور بر سرشت انسان مي گذارد و انسان مي تواند رنگها را در ذهن خود از هم تفکيک کند و تجربه آموخته که هررنگ احساس متفاوتي در ما به وجود مي آورد[53]. حال به بيان خواص بعضي رنگها که درقرآن از آنها نام برده شده مي پردازيم.

خواص رنگ سفيد و تأثيرات آن:
رنگ سفيد رنگي است براق و چون تمام اشعه را رد مي کند گريزاننده ميکربها و علامت پاکي ظاهر و باطن است[54]. موجب حساسيت نمي شود و تمام اشعه تابيده شده را گرفته و منعکس مي کند، در نتيجه گرماي زياد توليد نکرده و در حفظ و تنظيم حرارت بدن که مرکز آن در هپيوتالاموس مغز است موثر است. از آسيب ديدن توسط پشه ها جلوگيري مي کند چون پشه ها از رنگ سفيد فراري هستند. مبرا ازا مواد سمي چون آرسنيک، کرومات، سرب و آنيلين مي باشدکه هرکدام از اين ها ممکن است ايجاد آلرژي يا مسموميت نمايند[55].
خواص رنگ آبي:
رنگ آبي با طراوت و شفاف است. آرامش دروني و ضمير باطن مي دهد و نشانگر امنيت، صلح و نظم است. کشش عضلاني را کاهش مي دهد لذا براي کساني که که فشار خون بالا دارند مناسب و آرامبخش نبض و تنفس بوده چون موجب کاهش فشار خون مي شود و روي بخش پاراسمپاتيک سيستم عصبي خود کار تأثير مي گذارد[56]. ضد درد و مسکن مخصوصاً براي دردهاي عصبي و هيجانات است و براي وسواسي ها و ديوانگان و تبداران و بي خوابها مفيد است. مگسها از آن گريزانند و پشه ها جاذب آن هستند[57].
خواص رنگ سبز:
رنگ لباس بهشتيان است، ايجاد آرامش و بهجت و سرور مي کند و باعث تعادل روحي و افزايش درک و تحمل انسان مي شود[58]. درد ميگرن را کاهش داده و بي خوابي را مرتفع مي کند وبا ايجاد ثبات قدم، استقامت و ايستادگي در برابر تغييرات حس برتري از نظر قدرت را در انسان ايجاد کرده و از مبتلا شدن به زخم معده و سوء هاضمه که اغلب ناراحتي و اضطراب، عامل ايجاد آن مي باشد، جلوگيري مي کند[59].
خواص رنگ زرد:
رنگ زرد حالت گرم کنندگي دارد اگر روشن باشد نگاه به آن مسرت مي آورد و اگر به نارنجي متمايل باشد هيجان انگيز بوده و نبض را به آرامي زياد مي کند. از بقيه رنگ ها زودتر ديده مي شود و بيشتر از بقيه براي جلب توجه مورد استفاده قرار مي گيرد[60]. نشان شادماني است و حالاتي چون اميدواري ايجاد مي کند و گاهي مي تواند منجر به انقباض عضله گردد[61].
خواص رنگ قرمز
رنگ قرمز گرم کننده بوده، فشار خون را افزايش مي دهد اما تنفس را کمتر مي کند، محرک، فعال و سمپاتيک است فعاليت جنسي را زياد مي نمايد و جريان خود را افزايش مي دهد[62].براي جلب توجه و علامت دادن از فواصل دور مفيد است و تماس دائمي با رنگ قرمز و ايجاد عکس العمل هاي رواني حاصله به جهت تحريک اعصاب و تأثير آن در فعاليت عمومي موجب سلب آرامش و آسايش مي شود[63].
خواص رنگ سياه
رنگ سياه نمايانگر مرز مطلق است و با وجود آنکه استفاده از آن در نظر اسلام مکروه است اما در بعضي موارد همچون عزاداري ها و حفظ حجاب و عفاف بانوان و جلوگيري از حرص و ولع نظر بازان و مزاحمت بيماردلان و تخفيف اميال جنسي، کراهت آن برداشته مي شود[64].

تأثير لباسهاي تنگ بر سلامت انسان
پوشيدن لباسهاي تنگ به خصوص اگر ساعتهاي طولاني باشد تأثيرشاياني بر بدن انسان مي گذارند و سلامتي او را به مخاطره مي اندازند از جمله اين تأثيرات مي توان به اختلال خون رساني در عروق، کاهش عمل تنفس، افزايش بيماريهاي عفوني و رفلاکس معده در بارداري، ايجاد خستگي و کوفتگي، ايجاد مشکلات گوارشي، گسترش تومور سرطاني سينه و ايجاد کهير، حساسيت و آلرژي پوستي اشاره کرد[65].
همچنين پوشيدن شلوارهاي تنگ باعث مبتلا شدن به عفونتهاي قارچي و ميکروبي و ابتلاء به بيماري خطرناک استمناء که از نظر شرع نيز حرام اعلام شده است مي شود[66] و استمناء نيز آثار زيانباري از جمله حسادت، غم، گوشه گيري، بي حالي و ترسوشدن، نقصان حافظه، تنگي نفس، بي اشتهايي و ناراحتيهاي مربوط به دستگاه تناسلي و شبکيه چشم را موجب مي شود[67].

رابطه مدل لباس با فرهنگ و تأثير آن بر سلامت انسان:
لباس نمادي از شخصيت انسانهاست و بيان کننده رازهاي دروني افراد مي باشد و هرکس با لباسي که مي پوشد نشان مي دهد که چه افکار و ايدئولوژي را در زندگي خويش دنبال مي کند.
اگر انسان در زندگي فاقد بصيرت و آگاهي باشد واصول زندگي اسلامي خود را نشناسد، دچار تقليدي کورکورانه از فرهنگ غرب مي گردد و عواقبي همچون فساد اخلاقي و انحطاط روحي را براي خود رقم خواهد زد[68] چرا که برهنگي و پوشش نامناسب باعث انحرافات متعدد و تحريک غريزه جنسي در افراد شده و چنانکه افراد روي احساسات و عواطف خود کنترل نداشته باشند، دچار شهوات منفي و حرام شده و به تبع آن فسادهايي از جمله تجاوز به عنف، آدم کشي، چشم چراني و آلودگي هاي جنسي و بيماريهاي گوناگون آميزشي، طلاق، عدم ازدواج در پي خواهد داشت[69]. در مقابل، پوشش مناسب نشاندهنده صحت عقل و سلامت روح افراد است چرا که هرچه عقل انسان کامل تر باشد دقت نظر او در اجراي قوانين الهي بيشتر است و کمتر به بيماريهاي رواني از قبيل افسردگي، خودکشي، عنادورزي و بيماريهاي جنسي گرفتار مي شود[70].

رابطه مدل لباس با اخلاق اجتماعي و آثار آن
از نظر شارع مقدس آراستن خود، امري لازم است اما خودآرايي که مطابق با هواي نفس نبوده و مطابق با حدود و موازين کاملا مشخص از طرف شارع اسلام باشد[71]. چراکه اگر خودآرايي نامشروع باشد پوشش انسان وسيله اي براي شهرت طلبي او مي گرددو او را به رذايل اخلاقي همچون غرور و خودپسندي، خودنمايي و شهرت طلبي گرفتار خواهد کرد[72] با برانگيختن حسرت افراد ديگر و اتلاف عمر و ضايع کردن حق ديگران دچار نوعي اندوه و دلتنگي خواهد شد[73].
عوامل موردتوجه در انتخاب پوشاک
به طورکلي اين عوامل به عوامل عمومي و شخصي تقسيم مي شوند.
عوامل عمومي عبارتند از راحتي فيزيولوژيکي، راحتي گرمايي و راحتي رواني که همان حالاتي است که افراد در مقابل پوشاک مختلف با جنس ها و مدل و رنگهاي متفاوت در خود احساس مي کنند[74]و عوامل شخصي همان سن افراد، موقعيت، درآمد، فرهنگ و جنسيت افراد است که هرکدام عاملي موثر براي انتخاب نوع، طرح و رنگ لباس مي باشد.
از ميان اين عوامل سن افراد، در انتخاب لباس مناسب آنها حايز اهميت بيشتري مي باشد[75] و با توجه به خصوصيات انسان در هر دوره زندگي (نوزاداي، کودکي، جواني، پيري) بايد لباس مناسب با همان دوره انتخاب گردد. تا از ايجاد اثرات منفي ناشي از ناهماهنگي لباس با سلامت انسان جلوگيري گردد.

نتيجه گيري
لباس انسان با توجه به ويژگيهايي که دارد مي تواند بر سلامت انسان تأثير گذار باشد. اگر ويژگيهايي که براي انتخاب لباس موردتوجه قرار مي گيرد عقلاني و مطابق با آموزه هاي وحيايي باشد مي تواند به حفظ سلامت انسان کمک کند و برعکس اگر مطابق با اميال نفساني و فرهنگ غربي و بيگانگان باشد مي تواند سلامت انسان را به مخاطره بيندازد.
همان طور که در اين مقاله بدان پرداخته شد هريک از ويژگيهاي لباس (رنگ، جنس، اندازه و مدل آن) تأثيري به خصوص بر بدن انسان به جاي مي گذارد و اين نشاني از اهميت شناخت تأثير هريک از اين ويژگيهاست تا بتوانيم لباسي مناسب در جهت حفظ سلامت خويش انتخاب کنيم.

فهرست منابع مقاله
1- برقي، احمد بن خالد، المحاسن، چاپ دوم، قم، دارالکتب الاسلاميه، 1371
2- برند فلماء، کلاوس، رنگها در طبيعت شفابخش آنها، شهناز آذرنوش، تهران- ققنوس، 1376
3- پاکنژاد، رضا، اولين دانشگاه و آخرين پيامبر، ج 18، چاپ اول، تهران، نشر بنياد فرهنگي شهيد پاکنژاد، 1393
4- جوادي آملي، عبدالله، مفاتيح الحياه، چاپ پانزدهم، قم، مرکز نشر اسراء، 1391
5- حداد عادل، غلامعلي، فرهنگ برهنگي و برهنگي فرهنگي، چاپ هفدهم، تهران، انتشارات صدا و سيما، 1386
6- حکيمي، محمدرضا، الحياه، ج4، احمد آرام، چاپ هشتم، قم، دليل ما، 1386
7- خدادادي، جمشيد، پانزده روز تا سلامتي، تهران، سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران، موسسه نشر شهر، 1389
8- خسروي، مهدي، گياهان دارويي و نحوه کاربردآنها، چاپ دهم ،تهران، محمد، 1387
9- رفيعيان، حامد، چندگام تا پيروزي بر روزمرگي، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهرودي، 1391
10- رضايياصفهاني، محمدعلي، پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، ج 2، چاپ چهارم، رشت، کتاب مبين، 1383
11- صدوق، محمد بن علي بابويه قمي، عيون الاخبار الرضا، تهران، جهان، 1387
12- رنجدوست، شبنم، تاريخ لباس ايرانيان، تهران، جمال هنر، 1387
13- صبوراردوبادي، احمد، آئين بهزيستي اسلام، چاپ دوم، بيجا، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1374
14- طباطبائي، محمدحسين، سنن النبي، حسين استادولي، چاپ دوم، تهران، پيام آزادي، 1382
15- طبرسي، رضي الدين ابي نصر الحسن بن الفضل، مکارم الاخلاق، محسن کاظمي، چاپ اول، انتشارات ميم، 1389
16- علي اکبرزاده، مهدي، رنگ و تربيت، چاپ اول، بي جا، 1373
17- علمدار يزدي، علي اصغر، خواص الياف (نخ و پارچه)، چاپ اول، يزد، دانشگاه يزد، 1386
18- کريم خواني، حمزه، حجاب زينت زن، چاپ اول، قم، مرکز فرهنگي انصارالمهدي، 1375
19- کليني، محمد بن يعقوب الرازي، الکافي، ج 6، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلاميه، 1365
20- لکي صرافي، صفرعلي، طب اسلامي، تهران، المعي، 1391
21- لوشر، ماکس، روانشناسي رنگها، ليلامهرادپي، چاپ نهم، تهران، حسام،1381
22- مجلسي، محمدباقر، حليه المتقين، چاپ اول، انتشارات افشار، 1368
23- مکارم شيرازي، ناصر، تفسيرنمونه، ج 6، چاپ هشتم، قم، دارالکتب الاسلاميه، 1369
24- نيلي پور، مهدي، بهشت اخلاق، ج 1، چاپ پنجم، اصفهان، موسسه تحقيقاتي حضرت ولي عصر، 1388
25- ياوري، حسين، نساجي سنتي ايران، چاپ اول، تهران، سوره مهر، 1380

[1]. شبنم رنجدوست، تاريخ لباس ايرانيان، تهران، نشر جمال همسفر، 1387، ص 67
[2]. محمدحسين طباطبائي، سنن النبي، ترجمه استاد ولي، تهران، نشر پيام آزادي، چاپ دوم، 1385، ص 121
[3]. همان، ص 121
[4]. جلال الدين سيوطي، جامع الصغير في احاديث بشيرالنذير، ج 2، چاپ اول، بيروت، دارالفکر، 1401، ص 388
[5]. رضي الدين طبرسي، مکارم الاخلاق،محسن کاظمي ،چاپ اول ، انتشارات ميم ،1389 ، ص 103
[6]. عبدالله جوادي آملي، مفاتيح الحياه، چاپ پانزدهم، قم، نشر اسراء، 1391، ص 162
[7]. همان کتاب، ص 205
[8]. محمد حسين طباطبايي، همان کتاب، ص 130
[9]. محمدرضا حکيمي، الحياه، ج 4، احمد آرام، چاپ هشتم، قم، انتشارات دليل ما، 1386، ص 276
[10]. رضي الدين طبرسي، همان کتاب، ص 216
[11]. همان، ص 227
[12]. همان، ص 230
[13]. محمدباقر مجلسي، حليه المتقين، چاپ اول، انتشارات افشار، 1368، ص 8
[14]. عبدالله، جوادي آملي، همان کتاب، ص 163
[15]. جلال الدين سيوطي، همان کتاب، ص 155
[16]. عبداله جوادي آملي، همان کتاب، ص 163
[17]. جلال الدين سيوطي، همان کتاب، ص 155
[18]. رضي الدين طبرسي، همان کتاب، ص 438
[19]. همان، ص 118
[20]. ناصر مکارم شيرازي، تفسير نمونه، ج6، چاپ هشتم، قم، انتشارات دارالکتب الاسلاميه، 1369،ص 136
[21]. رضي الدين طبرسي،همان کتاب، ص 86
[22]. همان، ص 200
[23]. همان، ص 201
[24]. همان
[25]. همان، ص 190
[26]. مهدي نيلي پور، بهشت اخلاق، چاپ پنجم،اصفهان، نشر موسسه تحقيقاتي حضرت ولي عصر1388،ص 384
[27]. رضي الدين طبرسي، همان کتاب، ص 191
[28]. محمدباقر مجلسي، همان کتاب، ص 10
[29]. همان، ص 222 و ص 224
[30]. محسن کاشاني، همان کتاب، ص 73
[31]. ابن بابويه، شيخ صدوق- عيون الاخبار الرضا، ج 2، حميدرضا متفيد، علي اکبر غفاري، چاپ سوم، تهران درالکتب الاسلاميه، 1365، ص 42
[32]. رضي الدين طبرسي ، همان کتاب ،ص 124
[33]. احمد بن محمد بن خالد، برقي، المحاسن، چاپ دوم، قم، دارالکتب الاسلاميه، 1371، ص 410
[34]. محمد بن يعقوب الرازي، الکليني، ج6، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلاميه، 1365، ص 444
[35]. رضي الدين طبرسي، همان کتاب ص 200
[36]. محمدباقر مجلسي، همان کتاب، ص 216
[37]. احمد صبوراردوبادي، آئين بهزيستي اسلام، ج 1، چاپ دوم، تهران، دفتر نشر و فرهنگ اسلامي، 1367، صص 150-90
[38]. حسين ياوري، نساجي سنتي ايران، اول، سوره مهر1380، ص 28
[39]. همان ص 32
[40]. مهدي خسروي، گياهان دارويي و نحوه کاربرد آن، دهم، تهران، نشر محمد، 1387 ص 183
[41]. حسين ياوري، همان کتاب، ص 33
[42]. احمد صبوراردوبادي، همان کتاب، ص 31
[43]. حسين ياوري، همان کتاب، ص 32
[44]. رضا پاکنژاد، اولين دانشگاه و آخرين پيامبر، چاپ اول، بنياد فرهنگي شهيد پاکنژاد 1361، ص 169
[45]. احمد صبوراردوبادي، همان کتاب، ص 106
[46]. حسين ياوري، همان کتاب، ص 35
[47]. احمد صبوراردوبادي، همان کتاب، ص 156
[48]. حسين ياوري، همان کتاب، ص 41
[49]. احمد صبور اردوبادي، همان کتاب، ص 100
[50]. همان ، ص 107
[51]. جمشيد خدادادي، پانزده روزتا سلامتي، تهران، نشر موسسه نشر شهر، 1389، ص 225
[52]. مهدي علي اکبر زاده، رنگ و تربيت، چاپ اول، بي جا، 1373 ، ص 24
[53]. کلاوس برند فلماء، رنگ ها در طبيعت شفابخش آنها، شهناز آذرنوش، نشر ققنوس، تهران، 1376، ص 20
[54]. رضا پاکنژاد، همان کتاب، ص 143
[55]. همان صص 152-150
[56]. ماکس لوشر، روانشاسي رنگها، ليلا مهرادپي، چاپ نهم، نشر حسام، تهران، 1381، ص 21
[57]. رضا پاکنژاد، همان کتاب، ص 146
[58]. همان، ص 134
[59]. ماکس لوشر، همان کتاب، ص 81
[60]. رضا پاکنژاد، همان کتاب ص 138
[61]. ماکس لوشر، همان کتاب، ص 66
[62]. رضا پاکنژاد، همان کتاب، ص 142
[63]. احمد صبور اردوبادي، همان کتاب، ص 41
[64]. حمزه کريم خاني، حجاب زينت زن، چاپ اول، قم، عطر ياس، 1389، ص 60
[65]. صفرعلي لکي صرافي، طب اسلامي، چاپ دوم، انتشارات المسعي، تهران، 1391، ص 25
[66]. رضا پاکنژاد، همان کتاب، ص 194
[67]. محمدعلي، رضايي اصفهاني، پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، ج 2، چاپ چهارم، رشت، انتشارات کتاب مبين، 1383،ص 293
[68]. احمد صبواردوبادي، همان کتاب، ص 255
[69]. غلامرضا حدادعادل، فرهنگ برهنگي و برهنگي فرهنگي، چاپ هفدهم، تهران، نشر سروش، 1386، ص 118
[70]. همان، ص 121
[71]. احمد صبوراردوبادي، همان کتاب، ص 56
[72]. حامد رفيعيان، چندگام تا پيروزي بر روزمرگي، تهران، نشر سهروردي، 1391، ص 60
[73]. رضا پاکنژاد، همان کتاب، صص116-115
[74]. علي اصغر، علمدار يزدي، خواص الياف (نخ و پارچه)، چاپ اول، يزد، نشر دانشگاه يزد سال 1386، صص 195-193
[75]. همان، صص 175-174