چرا خداوند پيامبر را به معراج برد؟

سؤال :

چرا خداوند پيامبر را به معراج برد؟ به پيامبر در معراج چه چيزهايى نشان داده شد؟

پاسخ:

با سلام

«پاك و منزه است خدايى كه بنده‏اش را در يك شب از مسجد الحرام به مسجدالاقصى برد، كه گرداگردش را پر بركت ساختيم تا آيات خود را به او نشان دهيم. او شنوا و بينا است». (1)

قرآن هدفى از معراج را چنين بيان مى‏كند «لنريه من آياتنا؛ تا آيات خود را به او نشان دهيم»، يعنى هدف از اين سفر شگفت‏انگيز، مشاهده نشانه‏هاى عظمت الهى است. پيامبر داراى مقام عظيمى است و رسالتى عظيم بر دوش او است. هدف اين بود كه در اين سير پيامبر در پرتو مشاهده نشانه‏هاى عظمت خداوند، عظمت بيشترى يابد و هر چه بيشتر از اسرار عالم غيب آگاهى يابد، و آن‏ها را از نزديك مشاهده نمايد. (2) در سوره نجم مى‏فرمايد: «لقد رأى من آيات ربه الكبرى؛ او پاره‏اى از آيات و نشانه‏هاى بزرگ پروردگارش را مشاهده كرد».(3) در اين معراج‏ها پيامبر به مقام شهود رسيد. شهود اسرار خلقت آسمان‏ها، و عظمت الهى را در پهنه بى كران عوالم بالا مشاهده نمود. برخى گمان مى‏كردند پيامبر به معراج رفت تا خدا را مشاهده نمايد. اين پندار باطل در روايات نفى شده است، چرا كه خداوند جسم نيست كه جا و مكان داشته و در آسمان‏ها باشد.

امام صادق(ع) مى‏فرمايد:
«خداوند هرگز مكانى ندارد و زمان بر او جريان نمى‏گيرد، اما ميخواست فرشتگان و ساكنان آسمان را با قدم گذاشتن پيامبر ميان آنها احترام كند، نيز از شگفتى‏هاى عظمتش به پيامبرش نشان دهد تا پس از بازگشت براى مردم بازگو كند». (4)

قسمت دوم سؤال:

شرح ديده‏ها و شنيده‏هاى پيامبر (ص) در معراج بسيار مفصل تر از آن است كه بتوان در اين مقال در موردش صحبت كرد، ولى چند مورد از مشاهدات رسول خدا (ص) را ذكر مى‏كنيم. ابتدا عرض كنيم كه پيامبر هر چه ديده، نشانه‏هاى عظمت و قدرت الهى بود. اگر بهشت (برزخى) و بهشتيان را ديد و اگر جهنم (برزخى) و جهنميان را مشاهده كرد و نعمت‏ها و عذاب هايى را كه متحمل مى‏شوند، با چشم خود ديد،

همه نشانه‏هاى الله ياست كه با اذن خدا پيامبر آنها را مشاهده نمود. پيامبر در معراج ملكى را ديد كه چهره‏اى كريه و غضب آلود داشت. جبرئيل او را فرشته موكل بد جهنم معرفى نمود. پيامبر مى‏فرمايد: «در آسمان سوم فرشتگان بر من سلام كردند و از برادر من على پرسيدند. گفتم: او در زمين جانشين من است. آيا او را مى‏شناسيد؟ گفتند: چگونه او را نشناسيم، در حالى كه هر سال يك بار حج بيت المعمور انجام مى‏دهيم، كه بر آن پرده سفيد آويخته شده است و بر آن نام‏هاى محمد (ص) و على و حسن و حسين و امامان و شيعيان آنها تا روز قيامت نوشته است، كه دست‏هاى خود را با كشيدن بر سر آنها مبارك مى‏گردانيم».(5)

امام صادق (ع) فرمود: «خداوند پيامبرش را به آسمان‏هاى هفتگانه برد تا نخست او را مبارك گرداند و سپس احكام واجب خود را به او بياموزد».(6)

در سفر معراج، خدا طريقه وضو و نماز را به پيامبر آموخت. پس مى‏توان گفت سفر معراج، براى شناختن نماز (7) و بيان فلسفه و اسرار نماز، بيانگو عظمت نماز است، چرا كه خداوند در زمين نشانه‏هاى خود را به پيامبر نشان ندارد، بلكه او را به معراج برد و حقيقت نماز را به پيامبر خويش آموزش داد.

در اين سفر بزرگ، حقيقت ولايت على(ع) و اولاد طاهرينش(ع) بر پيامبر آشكار گرديد. در اين سفر رسول خدا پيامبران الهى را مشاهده نمود و با آنها صحبت كرد. سخن در زمينه معراج بسيار فراوان است كه مى‏توان با مراجعه به شرح حديث معراج بر آنها اطلاع حاصل نمود، از جمله شرح حديث معراج آيت الله مصباح يزدى.

يادآورى: اين واحد براى استاد گلپايگانى نامه‏اى همراه پاسخ‏نامه يكى از دانشجويان فرستاده است. در اين نامه از استاد محترم خواسته شده است كه از پاسخ‏هاى ارائه شده توسط محققان واحد، از دانشجويان ارزيابى صورت گيرد و نقاط ضعف و قوت پاسخ‏ها و انتقادات و پيشنهادها به اين واحد ارسال شود.

پى‏نوشت‏ها:
1 - اسراء (17) آيه 1.
2 - تفسير نمونه، ذيل سوره اسراء، آيه 1.
3 - نجم (53) آيه (18).
4 - تفسير برهان، ج 2، ص 400 (به نقل از تفسير نمونه ج 12، ص 17).
5 - علل الشرايع، ج 1، ص 312؛ وافى ج 7، ص 57؛ كافى، ج 2، ص 48، باب نوادر.
6 - علل الشرايع، ج 1، ص 312؛ وافى ج 7، ص 57؛ كافى، ج 2، ص 48، باب نوادر.
7 - طبق اين حديث شريف، نماز با كيفيت ديگرى كه قبل از آن بدين صورت نبوده، وضع شده است، چرا كه نماز از سال اول بعثت تشريع شده بود.