تواتر قرآن تا چه اندازه است؟

پرسش:

در زماني که چهارده قرن بيش­تر از صدر اسلام مي گذرد، براي اثبات وقوع حادثه­اي به طور يقيني در صدر اسلام بايد در هر طبقه ناقلان آن حادثه تواتر وجود داشته باشد. افرادي که بي واسطه نقل قولي از آن حادثه را براي ما مي­کنند. افرادي که اين اشخاص از آن­ها نقل مي­کنند در حد تواتر باشند و همين­طور تا برسد به افرادي که خود حادثه را ديده يا کلامي را شنيده­اند و آن­ها نيز بايد در حد تواتر باشند. آيا در نقل قرآن کريم که ادعاي تواتر آن مي­شود ،چنين سلسله­ي ناقلان متواتري وجود دارد؟ اگر وجود دارد ،در کجا اسامي آنان و نقل آنان در مورد تک تک آيات قرآني يافت مي­شود؟ اگر وجود ندارد، قرآن متواتر نيست و نمي­توان اثبات کرد کلمات آن الهي است. اگر گفته شود گذشتگان هم قرآن را به صورت کتاب داشته­اند ،جواب داده مي شود چه بسا در آن کتب در طي زمان تحريف رخ داده باشد. همچنان که در بعض کتبي که از گذشتگان به دست ما رسيده ،اختلافات در نسخ آن وجود دارد و گاهي هم از قرابتي معلوم مي­شود در آن تحريف رخ داده است؟

پاسخ:

با سلام و سپاس از حسن اعتماد جنابعالی

تواتر قرآن(آيات و سوره ها و کل قرآن) بيش از آن است که در نقل ها بيايد. روايات را در هر طبقه حداکثر ده ها نفر نقل مي کردند، مثلا روايتي مانند حديث ثقلين در طبقه اول صد راوي دارد، ولي قرآن راويانش به عدد در نمي­آيد، زيرا صدر اسلام و در زمان پيامبر همه مسلمانان سعي در حفظ همه يا مقداري از قرآن داشتند. همه يا قسمت هايي از آن را بر لوح و. . . مي­نوشتند و نزد خود داشتند. هر کسي خود ناقل قرآن بود و لازم نداشت از ديگران بپرسد. البته قرائت صحيح را از ديگران فرا مي گرفتند. در زمان پيامبر حضرت هميشه آيات را مي­خواند و به مردم تعليم مي داد و معلماني براي تعليم قرآن معين کرده بود.
تواتر نقل قرآن به حدي است که هيچ کس تا به حال دنبال ثبت راويان آن نبوده، زيرا براي ثبت بايد نام همه مسلمانان را ثبت کند که ضرورتي بر آن نيست. در زمان پيامبر جايگاه آيات و سوره ها مشخص شده و همه قرآن که بر کتف ها و لوح ها و. . . نوشته شده، در همياني کنار منبر رسول خدا بود. امام علي بعد ازپيامبر از خانه خارج نشد تا اين که قرآن را با شان نزول و ناسخ و منسوخ و بيانات تفسيري جمع آوري کرد و به جامعه ارائه داد. جامعه گر چه حاصل زحمت حضرت را تحويل نگرفت، ولي با اقدام خود در جمع قرآن در يک مجلد سعي کرد جاي کار امام را پر کند. قرآني که توسط خليفه اول جمع آوري شد، مورد تاييد همه جامعه اسلامي بود. کسي در کامل و صحيح بودن آن شک و ترديد نداشت. بعد­ها هم که اختلاف قرائت­ها در حد کمي خودنمايي کرد، خليفه سوم براي متحد کردن قرائت و جلوگيري از انتشار قرائت­هاي نادر اقدام کرد و نگذاشت در آينده در مورد قرآن جايي براي اما و اگر باشد. از آن به بعد قرآن نسل به نسل و سينه به سينه به ما رسيد و توسط کاتبان مختلف نگاشته شد و در جهان منتشر گشت. امروز هزارها نسخه قديمي از قرآن که قدمت بعضي به صدر اسلام مي رسد، در کتابخانه هاي دنيا موجود است و همه غير مسلمانان هم به يقيني بودن قرآن پيامبر باور دارند.
جهت اطلاع بيشتر به تاريخ قرآن دکتر سيد محمد باقر حجتي مراجعه فرماييد.