چرا قرآن در مواردى مانند ارث وارد جزئيات مى شود؟

پرسش:
 چرا قرآن كريم در مواردى مانند ارث وارد جزئيات و بيان احكام آن مى شود، ولى در موارد ديگر كه بسيار مهم نيز هستند مثل نماز وارد جزئيات نمى شود و احكام آن را بيان نمى كند؟
پاسخ:

با سلام و عرض ادب
 در پاسخ شايسته است به چند نكته اساسى توجه كنيد:
1. در فرهنگ اسلام نسبت به حق الناس و رعايت حقوق مردم تأكيد بيش ترى شده است و خداى تبارك و تعالى بيش تر از آنچه به حقوق خود و رعايت آن از سوى بندگان توصيه نموده است بر حقوق و روابط اجتماعى و رعايت آن از سوى مردم نسبت به يكديگر تأكيد نموده است، مثلا نسبت به معصيت هايى كه داراى مجازات خاص هستند، اگر اين معاصى دور از چشم مردم و در نهان صورت پذيرد و به دادگاه صالحه كشيده نشود ـ تبديل به يك معضل اجتماعى نشود ـ قابل بخشش الهى مى باشد و اگر در معرض ديد مردم باشد اجراى مجازات شرعى واجب مى شود تا حريم جامعه پاك باشد و حقوق مردم رعايت شود، در مورد سؤال نيز ارث «حق الناس» است و نماز «حق اللّه» چون نماز جزء عبادات محسوب مى شود و عبادات نيز جزء حق اللّه هستند.
2. فروع مسائل ارث يك امر اتفاقى است و ممكن است بعضى از فروع آن در يك جامعه و يك نسل يك بار اتفاق افتد؛ بنابراين نيازمند آن است تا دقيقاً تشريح و ثبت شود؛ اما نماز را پيامبر اسلام روزانه پنج بار در مقابل ديد همگان برگزار مى كردند و كيفيت انجام آن را همه مى ديدند و احتمال اشتباه و جهل به صفر مى رسيد، اما مسائل ارث همگانى و فراگير نبود تا ديگران از رفتار پيامبر بياموزند و زمينه اشتباه در آن بسيار بود.
3. ارث به دليل آن كه مربوط به امور مادى است و با منافع مادى اشخاص گره خورده، پذيرش مسائل آن و كيفيت سهم بندى آن بسيار مشكل است و قطعاً اگر در صريح آيات نمى آمد مردم از تسليم شدن در برابر آن امتناع مى نمودند ـ چه اين كه در مورد ارث زن و مرد در عين صراحت آيات قرآن شبهه مى كنند ـ اما نماز يك امر معنوى و روحى است و مسلمانان به دليل ايمان خود مسائل و فروع آن را از پيامبر هم مى پذيرند و نيازى به تأكيد بر آن در متن كلام وحى نمى باشد.[1]
4. از آنجا كه ارث و مسائل حقوقى مربوط به آن يك بحث مالى و اقتصادى است و منافع افراد و اشخاص در كار است و اختلاف و ابهام در كار آن مى تواند منشأ فتنه و اختلاف باشد قرآن كريم به سبب اهميت احكام آن و براى جلوگيرى از هر گونه تنش و اختلاف حقوقى در بين افراد برخى احكام اساسى و چارچوب اصلى مسائل بحث ارث را بيش تر توضيح داده است، و حال آن كه نماز جزء حق اللّه است و گرچه از اهميت بيش ترى نسبت به ارث برخوردار است، ولى اختلاف در احكام جزئى آن باعث نگرانى و خوف از فتنه و اختلاف نمى شود و منافع فردى و حقوق اشخاص نيز در كار نيست تا افراد از هر ابهام و اختلافى، فتنه و بهانه جويى كنند.
و از طرفى، پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) و پيشوايان معصوم(عليهم السلام) و فقها و مجتهدان اسلام شناس جزئيات نماز را به طور مفصل بيان كرده اند. و قرآن كريم نيز بر اهميت نماز و وجوب آن تأكيدهاى فراوانى كرده است.
چنان كه مى فرمايد: «نماز را به طور كامل به پا داريد؛ زيرا نماز بر مؤمنان در اوقات معيّن مقّرر شده است.[2]»[3]
5. همان طور كه بسيارى از جزئيات نماز در قرآن ذكر نشده ارث هم جزئياتى دارد كه در قرآن نيامده است، پس اين گونه نيست كه همه جزئيات ارث در قرآن آمده، ولى جزئيات نماز نيامده باشد.[4]

[1]. ر.ك: وسائل الشيعه، شيخ حرّ عاملى، ج 4، ص 12.
[2]. نساء/103.
[3]. براى آگاهى بيشتر ر.ك: الميزان، علامه محمد حسين طباطبايى، ج 6، ص 12؛ ج 16، ص 133 و ج 20، ص 325.
[4]. ر.ك: تفسير اطيب البيان، عبدالحسين طيب، ج 8، ص 436؛ تبيان، شيخ طوسى، ج 7، ص 124.