معنا و انواع نسخ در قرآن

پرسش:

منسوخات قرآن که به وسيله برخي آيات ديگر نسخ مي شوند، در قرآن هستند. آيا اين آيات سودي براي ما دارند؟

پاسخ:

با سلام و اهدای ادب

لازم است نکاتي مورد توجه قرار گيرد :
1-معناي نسخ
 نسخ دو معنا دارد:
أ) نسخ حقيقي:
 نظر و رأي جديد حاصل شود و رأي قبلي را باطل کند. لازمه اين معنا، ضعف و جهل قانون گذار  است که يقيناً اين معنا با علم بي پايان خداوند منافات داشته و از ساحت مقدّس پروردگار به دور است.
ب) نسخ مجازي:
حکم از  آغاز محدود به زمان خاصي بوده که خداوند به آن آگاه است؛ هر چند مردمان نسبت به آن جاهل بوده و اين گمان را داشته‏اند که حکم دائمي است. نسخ به اين معنا هيچ اشکالي نداشته و با علم خدا و مصلحت الهي منافاتي ندارد؛ زيرا مدت حکم از اوّل موقتي و محدود بوده و سپري شدن دوران آن، به عنوان نسخ بعداً اعلان مي‌شود.(1)
2- احکام خداوند غالباً براي پياده نمودن آن توسط بندگان است که در سايه انجام آن، فايده هايي نصيب انسان‏ها مي‌گردد، ولي در بعضي موارد احکام امتحاني است؛ يعني هدف، آزمايش و امتحان افراد و يا اتمام حجت است، که بعد از برآورده شدن هدف، نسخ مي‌گردد. چنين نسخي بر خلاف حکمت نبوده و عدم آگاهي معنا نمي‏دهد، مانند آيه نجوا در سوره مجادله (آيه 12) که هدف از قرار دادن حکم اوّل، آزمايش مردم بود و به سبب اين آيه فضيلت اميرالمؤمنين ثابت شد.
3- نيازهاي انسان گاه با تغيير زمان و وضع محيط دگرگون مي‌شود. گاه  نيازها ثابت و پايدار است. اين مسئله با توجه به قانون تکامل انسان و جوامع روشن‏تر مي‌گردد که در روند تکامل و پيشرفت انسان‏ها گاه برنامه‏اي مفيد و سازنده است و گاه زيانبار و غير لازم. در مورد احکام خداوند همين طور است. برخي احکام در زمان و مکان خاصي کارآيي داشته و بعد از آن به خاطر تغيير اوضاع بي اثر مي‌شود. البته نبايد فراموش کرد که اصول احکام پروردگار در همه جا يکسان است. هرگز اصل "توحيد" يا "عدالت اجتماعي" و صدها حکم مانند آن دگرگون نمي‏شود. تغيير هماره در مسائل کوچک‏تر و دست دوم است.(2)
بنابراين:
أ) هر حکمي به مقتضاي اوضاع و حکمتي تشريع مي‌شود که اگر اوضاع تغيير کند، حکم تغيير مي‌کند و هيچ گونه نقصي بر خداوند ثابت نمي‏گردد.
ب) اين که خدا فرموده "مثل آن يا بهتر از آن را مي‌آوريم" بدين معنا نيست که حکم دوم از هر جهت مانند حکم اوّل است، چون اين وضع بي معنا و بيهوده است، بلکه مقصود اين است: حکم ديگري که در ايجاد سعادت و تکامل انسان مثل حکم نخست است مي‌آوريم، ولي با لحاظ اوضاع جديد.
با توجه به آنچه گفته شد ،جايگاه نسخ معلوم مي شود و نسخ قرآن نيز بايد با قرآن باشد، چون  حکم بالاتري را جايگزين حکم قبلي مي کند اما اينکه چرا برخي از منسوخات درآن نيست ،بايد گفت  لزومي ندارد در همه موارد منسوخ هم در قرآن باشد، چون گاهي حکمي امضايي بوده، نه تاسيسي، يعني از قبل ميان مردم رايج بوده و اسلام به طور ضمني آن را تاييد کرده و بعد از فراهم شدن زمينه آن را منسوخ مي سازد،  مثل آيه مورد سوال شما.  تمام آيات قرآن حتي منسوخ براي اهل قرآن مفيد فايده است.
البته بحث نسخ ميدان وسيعي دارد که جهت اطلاع بيشتر لازم است به کتاب هاي تخصصي چون الميزان علامه طباطبائي و بيان آيه الله خوئي مراجعه شود .

1. آيت اللَّه خوئي، بيان، ترجمه محمد صادق نجفي، هاشم زاده هريسي، ج 2، ص 475.
2. مکارم شيرازي، تفسير نمونه، ج 1، ص 390.

Comments (2)

This comment was minimized by the moderator on the site

سلام
با توجه به اینکه قران عزیز کتابی است برای همه دورانها و فقط مربوط به دوران پیامبر گرامی اسلام نمی باشد، وجود قوانین منسوخ در آن، با این موضوع منافات دارد. توضیج این مسئله چگونه است.
لازم به توضیح نیست که من به حقیقت قران و دائمی بودن آن...

سلام
با توجه به اینکه قران عزیز کتابی است برای همه دورانها و فقط مربوط به دوران پیامبر گرامی اسلام نمی باشد، وجود قوانین منسوخ در آن، با این موضوع منافات دارد. توضیج این مسئله چگونه است.
لازم به توضیح نیست که من به حقیقت قران و دائمی بودن آن ایمان دارم. سوال من درک مربوط به درک مسئله ناسخ و منسوخ است. توضیحاتی که تا الان دیدم همه مربوط به دوران پیامبر گرامی ما میباشد. اینکه ما به قران عزیز به عنوان قانون برای همه اعصار ایمان داریم به نظر با این تعریف ناسخ و منسوخ همخوانی ندارد.

ارادتمند
اهنگر
برمینگام - انگلیس

Read More
This comment was minimized by the moderator on the site

سلام
ما آیات منسوخ کمی داریم و همین ها هم حکمتش تا زمان منسوخ بوده و برای آیندگان هم هست .
1. فصاحت، بلاغت و اعجازش به قوت خود باقی است.
2. آيات قرآن كريم تنها براي يك هدف نازل نشده است‌ كه با رسيدن به همان يك هدف‌، آيه حذف شده و ديگر از بين...

سلام
ما آیات منسوخ کمی داریم و همین ها هم حکمتش تا زمان منسوخ بوده و برای آیندگان هم هست .
1. فصاحت، بلاغت و اعجازش به قوت خود باقی است.
2. آيات قرآن كريم تنها براي يك هدف نازل نشده است‌ كه با رسيدن به همان يك هدف‌، آيه حذف شده و ديگر از بين برود، بلكه آيات قرآن كريم براي اهداف متنوع و متعددي نازل شده است كه يكي از آن اهداف،حكم تشريعي آيات است‌ كه گاهي حكم تشريعي آيه ‌اي مطابق با مصلحت الهي نسخ مي‌شود و روشن است كه با نسخ شدن يك هدف، (حكم تشريعي‌) اهداف ديگر از بين نمي‌رود. زيرا اهميت قرآن‌، تنها در جنبه تشریعی آن نيست، بلكه جنبه ‌هاي ديگر قرآن چون‌ اعجاز بياني،فصاحت و... نيز از اهميت ويژه‌اي برخوردار است و بايد هميشه ثابت و استوار باقي بماند.
بنا بر این،نفس وجود آيات ناسخ و منسوخ در قرآن‌،سير تدريجي و مراحل تشريع احكام را نشان مي‌دهد و اين خود يك ارزش تاريخي ـ ديني دارد و مراحل تكامل شريعت را مي‌رساند.

Read More
There are no comments posted here yet

Leave your comments

  1. Posting comment as a guest. Sign up or login to your account.
Attachments (0 / 3)
Share Your Location

آپ کے سوالات

آخرین ارسال سایت