چرا در انسان تمايلات حيواني وجود دارد؟

پرسش:

چرا در انسان تمايلات حيواني وجود دارد؟

پاسخ:

با سلام و ادب و سلامتي، از ارتباط شما با سایت طلبه پاسخگو سپاسگزاریم

موجودي كه فاقد بُعد حيواني و غرايز نفساني باشد، تمثّل و تجسّمي جز فرشته نخواهد داشت. به بيان ديگر: موجودي كه تمايلات حيواني ندارد، نمي‏تواند موجودي "انتخابگر" باشد و مقام "خليفةاللهي" را به خود اختصاص دهد، بلكه فرشته‏اي خواهد شد كه چون ابزار لازم و شرايط كافي براي "خليفةاللَّه" شدن را نداشتند، با وجود آنان، خداوند نداي "اني جاعل في الارض خليفة"(1) را سرمي‏دهد.

توضيح: تفاوت انسان كامل با فرشتگان در اين است كه ملائكه به قدر ظرفيت خود از موهبت هستي برخوردار شده و كمالات ممكن را بالفعل از خداوند دريافت نموده‏اند و بر حسب آيه "و ما منّا الا له مقام معلوم"(2) تغيير و تكامل و تنزل در آنان نيست، چون علت تغيير كه "تضاد يا تزاحم" عوامل كُنش زاي دروني است، در آنان وجود ندارد، برخلاف انسان كه از يك سو "عقل و روح ملكوتي" در او هست و او را از درون به سمت گرايش‏هاي عالي انساني سوق مي‏دهد و از سويي ديگر نفس و غريزه يا بُعد حيواني در او وجود دارد كه او را به سوي تمايلات پست حيواني و فعاليت‏هاي غريزي مي‏كشاند.

در كش و قوس اين كُنش‏هاي دوگانه دروني است كه انسان با قدرت انتخابگري تمايز خويش را از حيوانات و فرشتگان بروز مي‏دهد و راه "رشد و كمال"(3) را بر مي‏گزيند و از ظلمات حيوانيت و انسانيت به "نور" وارد مي‏شود: "اللَّه وليّ الذين آمنوا يخرجهم من الظلمات الي النور"(4) و يا راه ضلالت را انتخاب نمايند.

پس وجود انگيزه‏هاي متضاد با هدف نهايي انسان ضرورت دارد تا زمينه انتخاب فراهم گردد. اگر تنها يك گونه انگيزه و تمايل در انسان وجود داشت، ديگر انتخاب معنا نداشت. پس اگر غرايز مستقيماً در رسيدن به كمال نقش ندارند، اما از آن رو كه زمينه انتخاب را فراهم مي‏آورند، غير مستقيم در دست‏يابي به كمال نقش دارند.

نكته ديگر: خداوند غرايز و تمايلات حيواني را در انسان قرار داده تا از اين طريق نوع انساني حفظ شود، مثلاً غريزه تغذيه براي حفظ وجود فرد، غريزه جنسي براي بقاي نسل، غريزه غضب براي مصون ماندن از خطر و مقابله با دشمن است "غريزه مشترك بين انسان و حيوان، حاكي از نوعي اشتراك و همساني در ساختمان بدن آن دو است".(5)

1 . بقره (2) آيه 30.

2 . صافات (37) آيه 164.

3 . بقره (2) آيه 256.

4 . بقره (2) آيه 256.

5 . محمد تقي مصباح يزدي به سوي خودسازي، ص 40.