چرا حضور در دنيا به اختیار انسان بستگي ندارد؟

پرسش:

 چرا حضور در دنيا به ميل انسان بستگي ندارد؟

پاسخ:

با سلام و تشکر از ارتباط جنابعالی با سایت طلبه پاسخگو و آرزوی کسب توفیقات روز افزون

 خداوند فياض مطلق است و با آفرينش انسان خواسته است او را از فيض و بخشش و نعمت‏هاي فراوانش بهره‏مند نمايد. اگر خلقت صورت نمي‏گرفت، اين سؤال جا داشت كه خداوند با اين كه فياض علي الاطلاق است و هيچ گونه بخل در ساحت اقدسش راه ندارد، چرا انسان را كه موجود ممكن الوجود است نيافريد تا او را از نعمت هايش بهره‏مند نمايد.

بديهي است كه قبل از خلقت انسان، موجودي به نام انسان وجود ندارد تا از او سؤال شود: مي‏خواهي آفريده شوي؟

تازه اين سؤال تقريبا بي مورد است؛ اگر اين پرسش عملي مي‏شد، فورا انسان جواب مي‏داد: نيكي و پرسش؟ زيرا چنان چه اين سؤال از انسان مي‏شد، طبعا اولين سؤال اين بود كه: چرا مرا مي‏آفريني و هدف از خلقت من چيست؟ جواب مي‏شنيد: بدين خاطر كه تو قادر هستي به اختيار خودت به كمالات بسيار عالي و لذت‏هاي جاودان برسي و از نعمت‏هاي ابدي بهره‏مند شوي.

خوب اگر غرض از آفرينش، تعالي من است، معلوم است كه مي‏خواهم تعالي بيابم و به كمالات برسم. مثل اين كه به ما بگويند همه شما توان رفتن به فلان محل مخصوص را داريد و هر كس به آنجا برود و برگردد، زندگيش از همه جهات و در همه زمينه‏ها تأمين خواهد شد. و رفتن به آن جا منع شرعي و قانوني و اجتماعي و حيثيتي ندارد. آيا شما كسي را پيدا مي‏كنيد كه از رفتن به آن محل سرباز زند؟ البته اين مطلب به عنوان تمثيل و تقريب به ذهن است و گر نه بهشت و نعمت‏هاي آن و رضوان الهي كه انسان براي رسيدن به آن آفريده شده است، قابل ملاحظه با نعمت‏هاي دنيا نمي‏باشد.

قرآن مي‏فرمايد: "هيچ كس نمي‏داند چه پاداش‏هايي كه مايه روشني چشم‏ها است، براي آن‏ها نهفته شده است؟ اين جزاي اعمالي است كه انجام مي‏داند". (1)

در حديث مشهوري از پيغمبر اكرم(ص) مي‏خوانيم: "خدا مي فرمايد: براي بندگان صالحم پاداش‏هايي فراهم كرده‏ام كه هيچ چشمي نديده و هيچ گوشي نشنيده و بر فكر كسي نگذشته است".(2)

از طرف ديگر آنچه بر جهان هستي حكمفرما است ، قانون عام و كلي عليت است و بر اساس قانون عليت ، هر معلول و پديده اي از طرف علت خود ضرورت و حتميت مي يابد و انسان نيز كه از جمله پديده ها و موجودات هستي است ، ضرورت وجود خود را از طرف علت خود كسب كرده است ، پس چون وجود او از طرف علت وجودش فراهم آمد (كه در نهايت به فيض و رحمت الهي مي رسد) انسان نيز ضرورت وجود خواهد يافت و ديگر جاي سوال از به وجود آمدن يا نيامدن نخواهد بود. يعني به ميل و ارداه معلول بستگي ندارد كه آيا به وجود آيد يا به وجود نيايد.

1. سوره سجده (32). آيه 17
2. ناصر مكارم شيرازي، پيام قرآن، ج 6، ص 302.