آيا مي‏توان فهميد بلا و گرفتاري‏ها برا اثر گناهان است يا به جهت امتحان الهي؟

پرسش:
آيا مي‏توان فهميد بلا و گرفتاري‏ها برا اثر گناهان است يا به جهت آزمايش و امتحان الهي؟
پاسخ :
با سلام و عرض ادب و احترام
بلاها و گرفتاري‏ها علل و عوامل گوناگوني دارد و براي فهم علت اين گونه بلايا نمي‏توان ضابطه خاصي ارائه نمود، زيرا:
اولاً: علم بشري محدود است و نمي‏تواند به تمامي جهات حوادث آگاهي كامل يابد؛ فقط در صورتي كه از سوي خداوند ياائمه اطهار (ع)، بياني صادر شود، آگاهي مي‏يابد. البته در روايات مواردي به عنوان علت گرفتاري‏ها و عذاب‏ها ذكر شده است كه به چند مورد اشاره مي‏كنيم.
أ) هنگامي كه زنا شيوع پيدا كند، مرگ ناگهاني(1) و زلزله(2) ظاهر مي‏شود.
ب) هنگامي كه زكات پرداخت نشود، فقر گستردش مي‏يابد.(3)
ثانياً: هر چند در اين گونه روايات، به علت بلاها اشاره شده، ولي آدمي هميشه نمي‏فهمد دقيقاً به چه علت بلا نازل شده است.
البته گاهي انسان احتمالي را بيشتر از ساير احتمالات واقعي مي‏يابد كه شايد درست باشد، مثلاً شخصي حق يتيمي را ضايع مي‏كند و مال و ثروت او را غصب كرده و وي را مورد ضرب و شتم قرار مي‏دهد. بعد از مدت بلايي عظيم به سرش مي‏آيد، در اين جا احتمال بسيار وجود دارد كه آن بلا، نتيجه ظلم و ستم نسبت به يتيم است.
ثالثاً: در هر بلا احتمالات گوناگوني وجود دارد كه برخي مواقع همه يا چند مورد آنها با هم مي‏تواند دليل وقوع بلا باشد. در مثال بالا، عذاب ديدن به خاطر آزار يتيم است اما براي اطرافيان عامل آگاهي و بيداري از خواب غفلت و درس عبرت است، يا ايمان مؤمنان را افزايش مي‏دهد، تا به وعده‏هاي الهي اطمينان بيشتري يابند. در مورد اين حادثه، همه اين احتمالات قابل جمع است.
هر انساني بر احوال خويشتن از بقيه بيشتر آگاه است و در برخي موارد مي‏تواند به علت مصائب پي ببرد. گذشته از اين كه برخي از بلاها و مصائب، آثار وضعي گناهان مي‏باشد. البته چنين نيست كه اگر جامعه‏اي از گناه پاك بود، آن جامعه خالي از بلا و گرفتاري باشد، چون ممكن است خداوند خوبان را به وسيله بلا و گرفتاري امتحان كند. امتحان و آزمايش موجب ترقي و تكامل آن‏ها مي‏شود.

پي‏نوشت‏ها:
1. مستدرك الوسائل، ج‏17، ص 357، باب 10.
2. وسائل الشيعه، ج‏16، ص 275، باب 41.
3. همان.