پرسش و پاسخ درباره امام حسين عليه السلام و كربلا و ...(1)

1. دليل علاقة شديد پيامبر نسبت به امام حسين چه بود؟
(علاوه بر وحي آسماني) بر همه آشكار بود كه بايد نسل پيغمبر از فاطمه بماند، زيرا خداوند ذرية پيامبر را منحصراً در فرزندان زهرا ـ حسن و حسين(ع) ـ قرار داد،‌ به گونه‎اي كه پيامبر وجود حسن و حسين را امتداد وجود خود و بقاي زندگي آنها را بقاي زندگي خود مي‎ديد. از اين رو، به آن دو علاقة شديدي داشت.

2. ديدگاه پيامبر نسبت به ياري حسين چيست؟
انس بن الحارث بن بنيه كه خود از كساني است كه به سعادت شهادت در ركاب حسين(ع) نايل شده از پدرش كه يكي از صحابه است روايت كرده است: از پيامبر خطاب به حسين(ع) شنيدم كه مي‎فرمود:
«اِنَّ ابني هذا يُقْتَلُ في ارضٍ يُقالُ لَها العراق فَمَنْ ادركه فَلْيَنْصُرْهُ»
[به درستي كه اين پسرم در زميني كه به آن عراق گفته مي‎شود كشته ميشود، پس هر كس او را درك كند بايد ياريش كند. (واجب است او را ياريش كند.]
همچنين عبدالله بن عمرو روايت مي‎كند: از پيامبر(ص) شنيدم فرمود:
«حُسَينٌ مَقتُولٌ فَلَئِنْ خَذَلُوهُ وَ لَمْ يَنْصُرُوهُ لَيَخْذُلَنَّهُم اللهُ اِلي يَوْمِ القيامَةِ.» (مقتل الحسين/ 191 و 192   )
[حسين كشته مي‎شود،‌پس اگر او را وا بگذارند و ياريش نكنند خدا آنها را تا روز قيامت ياري نخواهد كرد.]

3. چرا دوستي حسين(ع) واجب است؟
بر اساس احاديث متواتر، دوستي حسين(ع) واجب است. عبدالله بن عمر روايت كرده است كه پيامبر فرمود: «مَنْ احبني فليحب هذين» ـ (الاصابه / 1،‌ 330 , ذخائر العقبي/  123) [هر كس مرا دوست دارد بايد اين دو (حسن و حسين(ع)) را (نيز) دوست داشته باشد].

4. برخورد پيامبر (ص) با امام حسين (ع) چگونه بود؟
برخورد پيامبر با امام حسين بسيار محبت‎آميز بود. يعلي بن مره نقل مي‎كند: روزي به همراه پيامبر(ص) به مجلس مهماني مي‎رفتيم، ناگاه به حسين برخورد كرديم، پيامبر او را گرفت سپس يك دستش را زير چانه حسين و دست ديگرش را پشت سر او گذاشت و او را بوسيد و فرمود: «حَسَيْنُ، مِنّي و انَا مِنْ حُسَيْنِ اَحَبَّ اللهُ مَنْ اَحَبَّ حُسَيْناً حُسَيْنٌ سَبْطٌ مِنْ الْاَسْباطِ» ـ (الجامع الصغير، ج 1، 148 و امالي الشريف المرتضي،  1،‌ 219) [حسين از من است و من از حسينم. خدا دوست دارد كسي را كه حسين را دوست داشته باشد. حسين سبطي از اسباط است]   و نيز ترمذي و بغوي از انس نقل كردهاند كه پيامبر به فاطمه فرمود: «اُدعي لي اِبْنيًّ فَيَثَمُهْما و يَضُّمُهُما اِلَيْةِ» (ذخاير العقبي/143 و نورالابصار/114) [پسرهايم را صدا كن تا پيش من بيايند، پس آنها را ميبوئيد و به خود ميچسبانيد.] همچنين احمد حنبل روايت كرده است كه پيامبر(ص) فرمود: «اَللّهُمَ اِنّي اُحِبُّ حُسَيْناً فاَحِبِّهُ و اَحِبَّ مَنْ يُحِبُّهُ.» (كنوزالحقايق، 1/44) [خدايا من حسين را دوست ميدارم پس دوست بدار او را و هركس كه او را دوست ميدارد.]
صيان از ابو هريره روايت كرده كه گفت:«رَأَيْتُ رَسُولَ الله يَمْتَصُّ لِعابِ الْحُسَيْنِ كما يَمْتَصُّ الرِّجُلُ التَّمْرَةَ.» (اسعاف الراغبين/182) [ديدم رسول خدا(ص) آب دهن حسين را ميمكيد، همان گونه كه مرد خرما را ميمكد.]

5. نام زن امام حسين چيست ؟
تا آن جا كه ما تحقيق كرديم , امام چند زن داشت , به نام هاي :
1 شهربانو, شاه زنان , دختر يزگرد, مادر حضرت امام سجاد
2 ام ليلي دختر ابي مرة بن عروة بن مسعود ثقفي , مادر حضرت علي اكبر;
3 رباب دختر امرءالقيس بن عددي كلبي , مادر حضرت سكينه و علي اصغر (عبداله بن الحسين );
4 ام اسحاق دختر طلحة بن عبيداللّه , مادر فاطمه بنت الحسين , كه قبلاً زن امام مجتبي بود و طبق سفارش امام حسن , حضرت امام حسين با او ازدواج كرد;
5 قضاعيه كه قبل از شهادت حضرت اباعبداله فوت كرد و مادر جعفر بن حسين است .(1)

 1.محدث قمي , در كربلا چه گذشت , ترجمهء نفس المهمم , ص721

6. سنّ علي اكبر در موقع شهادت چقدر بود؟
حضرت علي بن الحسين (علي اكبر) در يازدهم ماه شعبان سال 33هجرت متولد شد. او از جدّبزرگوارش علي بن ابي طالب 7حديث نقل مي كرد و ابن ادريس در سرائر به اين مطلب اشاره نموده است . كنيهء اوابوالحسن و ملقب به اكبر است , زيرا او بر اساس روايات موثّق بزرگ ترين فرزند امام حسين 7بود. مادرش ليلي دختر ابي مرّة بن عروة بن مسعود ثقفي است . حضرت در هنگام شهادت حدود 27سال داشت .(1)
(پـاورقي 1.علي نظري منفرد, قصّهء كربلا, ص 330 مقتل الحسي , مقرّم , ص318

7. ازدواج حسين بن علي(ع) با دختر يزدگرد به نام شهربانو صحت دارد؟
اختلاف مورخين و عدم وجود منابع دقيق تاريخي در اين مورد زمينه شك و ترديد را در اين باره دامن زده است. امّا آنچه كه در اين مجال مي‏توان بيان كرد. اينكه در احاديث متعددي به اين حادثه اشاره شده است و برخي از مورخين و سيره‏نويسان ازدواج امام حسين(ع) با دختر يزدگرد را يك واقعيت مسلم مي‏دانند. سيد عبدالرزاق مقرم از عالمان برجسته حوزه نجف و از تحليل گران و محققان تاريخ اهل بيت(ع) از همين نويسندگان است او در پاسخ پرسش مطرح شده چنين مي‏گويد: گرچه تاريخ در مورد اين زن (شهر بانو يا شاه زنان)اطلاعات چنداني در دسترس قرار نداده است ولي اجمالاً يقين داريم كه وي مادر حجت خدا و فرزندش حضرت علي بن الحسين(ع) امين بر دين خداست كه او را براي تهذيب اخلاق انسان‏ها و ارشاد همه آدميان به راه راست به امامت منصوب كرده است و از اين رو، بناچار بايد مادرش نيز شخصيت ارزشمندي از آن خوشه زرّين و شجره طيبه باشد كه آن را توصيف كرديم».{1}
استاد شهيد مرتضي مطهري، با اينكه اصل قضيه را از نظر تاريخي مشكوك مي‏داند. امّا به طور قاطع آن را نفي نمي‏كند و در پاسخ اين پرسش مي‏فرمايد: «اينكه گفتيم پيوند زناشويي امام حسين(ع) با دختر يزدگرد مشكوك است از نظر تاريخ است، ولي در پاره‏اي از احاديث اين مطلب تائيد شده است.{2} از آن جمله روايت كافي است كه مي‏گويد: دختران يزدگرد را در زمان عمر به مدينه آوردند و دختران مدينه به تماشا آمدند. عمر به توصيه اميرمؤمنان(ع) او را آزاد گذاشت كه هر كه را مي‏خواهد انتخاب كند و او حسين بن علي(ع) را انتخاب كرد».{3} تاريخ نگاران و سيره‏نويسان القاب متعددي را براي مادر امام سجاد(ع) نقل كرده‏اند كه از جمله‏ي آنها، شهربانو، شاه زنان، سلامه، غزاله، خويله، جهان بانويه مي‏باشد.{4} شيخ مفيد، شيخ صدوق و علامه مجلسي نيز با نقل رواياتي موضوع ازدواج را مورد تائيد قرار داده‏اند. تاريخ نگار معروف احمد بن اسحاق يعقوبي بغدادي (متوفي 292 ق) نيز در تاريخ خود و در حالات امام سجاد(ع):{5} يكي ديگر از مورخان مشهور است كه بعد از تائيد اين مطلب مي‏گويد: «وَ كانَتْ حَرار بِنْتِ يَزْدْجِرد كَسْري» مادر امام سجاد(ع) دختر يزدجرد پادشاه ايران بود. مسعودي نيز بعد از تائيد اين مطلب مي‏گويد: شهر بانو سرانجام در شهر مدينه بر سر زايمان در تولّد امام زين‏العابدين(ع) رحلت كرد.{6} شيخ صدوق در همين رابطه از امام علي بن موسي الرضا(ع) نقل مي‏كند كه آن حضرت به سهل بن قاسم قوچاني فرمود: مادر علي بن الحسين(ع) بر سر زايمان وفات كرد و يكي از همسران پدرش امور سر پرستي او را به عهده گرفت.{7} بنابر آنچه كه از برخي منابع گفته شد مي‏توان در پاسخ پرسش فوق اجمالاً چنين ادّعا كرد كه از نظر تاريخ و روايت ازدواج امام حسين(ع) با شهربانو يزدگرد پادشاه ايران امري مشهور است. همچنانكه مرحوم مقرّم، اين حادثه را يقين آور و امري قطعي مي‏داند. ازدواج امام حسين(ع) با شهربانو را علاوه بر كتاب‏هاي فوق كتاب‏هاي ديگري نيز مورد تائيد قرار داده‏اند، كه از جمله آنها مي‏توان از كتاب‏هاي زير نام برد:
1.الغارات، ج 2، ص 825 و 826، ابراهيم بن محمد ثقفي؛
2.مناقب آل ابي طالب، ابن شهر آشوب، ج 3، ص 311؛
3. معجم رجال الحديث، آية اله خويي، ج 15، ص 48؛
4. زمحشري در ربيع الابرار؛
5. مجمع البحرين، ج 2، ص 270 طريحي؛
6. المقنعه، شيخ مفيد، ص 472.

[1].رهبر آزادگان، ص 35.
[2].خدمات متقابل اسلام و ايران، ص 131.
[3].اصول كافي، ج 1، ص 467.
[4].شرح اصول كافي، مولي صالح مازندراني، ج 7، ص 236؛ مناقب آل ابي طالب، ج 3، ص 311.
[5].تاريخ يعقوبي، ج 2، ص 212.
[6].اثبات الوصيه مسعودي، ص 143، چاپ نجف - رهبر آزادگان، ص 46.
[7].يون الاخبار، ص 270.

8. آيا امام سجاد(ع) از حضرت علي‏ اكبر(ع) بزرگ‏تر است؟
در اين‏باره در بين محدثان اختلاف نظر وجود دارد. مرحوم شيخ مفيد در ارشاد، امام سجاد را فرزند بزرگ امام حسين(ع) و علي‏اكبر را «علي اوسط» مي‏داند. نويسنده «البدع» و نويسنده «شرح الاخبار» نيز چنين نظري دارند. نويسنده «مناقب»، علي‏اكبر را فرزند بزرگ امام حسين(ع) و امام سجاد را «علي اوسط» مي‏داند. علامه مجلسي در بحارالانوا، پس از نقل اقوال مختلف، مي‏گويد: علي‏اكبر فرزند بزرگ امام حسين(ع) است.

9. آيا حضرت امام حسين(ع) فرزندي به نام ابوبكر نداشته است؟ و آيا در كنار پدرش در كربلا شهيد نشده است؟
امام حسين7 فرزندي به نام ابوبكر نداشته‏اند و در هيچ كتاب تاريخ نيامده است آن چه در تاريخ آمده است اين است كه امام حسين برادري به نام ابوبكر داشته‏اند كه وي در كربلا مجروح شد و سپس در بين راه به شهادت رسيد كه هم اكنون مرقدش در بين راه بغداد به كربلا وجود دارد و شيعيان به زيارت ايشان مي‏روند.

10. آيا امام سجاد(ع) از حضرت علي‏ اكبر(ع) بزرگ‏تر است؟
در اين‏باره در بين محدثان اختلاف نظر وجود دارد. مرحوم شيخ مفيد در ارشاد، امام سجاد را فرزند بزرگ امام حسين(ع) و علي‏اكبر را «علي اوسط» مي‏داند. نويسنده «البدع» و نويسنده «شرح الاخبار» نيز چنين نظري دارند. نويسنده «مناقب»، علي‏اكبر را فرزند بزرگ امام حسين(ع) و امام سجاد را «علي اوسط» مي‏داند. علامه مجلسي در بحارالانوا، پس از نقل اقوال مختلف، مي‏گويد: علي‏اكبر فرزند بزرگ امام حسين(ع) است.

11. آيا در جنگ كربلا روز عاشورا امام حسين(ع) فرزنداني به نام‏هاي عمر و عثمان و ابوبكر داشته‏ اند كه شهيد شده‏ اند؟
در پرسش اشتباه شده مقصود برادران حضرت است، نه فرزندان، زيرا امام حسين(ع) فرزنداني به اين نام نداشته‏اند؛ البته در تاريخ برخي از اين نام‏ها آمده كه جزو فرزندان امام علي(ع) به شمار مي‏آيند و در كربلا نيز حضور داشته‏اند و نام برخي از آنان در شمار شهداي كربلا آمده است و كسي از ليست شهدا حذف نكرده است و اگر كمتر از آنان ياد مي‏شود و يا گاهي از مجالس از آنان ياد نمي‏شود، به خاطر نام آنان نيست؛ بلكه به خاطر آن است كه در مقاتل و كتاب‏هايي كه چگونگي شهادت‏ها را نقل نموه از اين افراد كمتر ياد نموده حتي در كتاب‏هاي تاريخي كه اهل‏سنت دارند و جريان شهداي كربلا را نقل كرده‏اند نظير تاريخ طبري، ابن اثير، و مقتل خوارزمي، البته اين مطلب تنها به اين شهدا منحصر نيست بلكه در بين 72 تن از شهداي كربلا گروه خاصي هستند كه به طور تفصيل چگونگي شهادت آنان بيان شده است.
بنابراين نام‏هاي عباس، عثمان، عمر، معاويه و يزيد و مانند آنان از نام‏هاي رايج در بين عرب‏ها بوده كه به عنوان نام خاص شخصي مطرح نمي‏شده است.
شاهد آن، اين است كه اين اسامي، در بين فرزندان و ياران ائمه(عليهم السلام) وجود دارد مثل معاويْ بن عمار، جابر بن يزيد جعفي و عثمان بن علي و... البته امروز كه اين نام‏ها در جامعه اسلامي بويژه در ايران داير نيست وقتي يزيد گفته مي‏شود بلافاصله به ذهن‏ها نام يزيد بن معاويه مي‏آيد و همچنين نام ساير افراد مثل عمر، عثمان، معاويه و مانند آن اما در آن زمان اگر كسي اين نام را مي‏گذاشت به ذهن كسي نمي‏آمد كه نام شخص خاصي به خاطر غرضي را برگزيده باشد.
لازم به يادآوري است كه نام ابوبكر بين شهدا به طور قطعي ثابت نيست؛ بلكه بكر بن علي آمده كه به نام عبيدالله بن علي ناميده شده و از مجروحين كربلا بوده كه قبر وي اكنون در چند كيلومتري كربلا وجود دارد و گاهي او را ابوبكر مي‏خوانند.
12. كدام يكي از همسران امام حسين(ع) در واقعه كربلا حضور داشتند؟
از بين زنان امام حسين(ع) فقط رباب دختر امرء القيس، مادر حضرت سكينه و علي اصغر در سفي كربلا حضور داشت و همراه اسيران به شام رفت و سپس به مدينه بازگشت و مدت يك سال براي سيد الشهداء عزاداري كرد و زير سايه نمي‏رفت. از فرط گريه و اندوه بر شهادت حسين(ع) يك سال بعد (سال 62) از دنيا رفت.(1) از وجود ديگر زنان حضرت در كربلا دليل معتبري در دست نيست. فقط در مورد شهربانو گفته شد در كربلا حضور داشت.(2)

1 - فرهنگ عاشورا، ص 183.
2 - سيد جعفر شهيدي، زندگاني علي بن الحسين(ع)، ص 26.

13. حضرت رقيه چندمين دختر امام حسين(ع) بود و چه روزي به دنيا آمد؟
برخي از مورخان براي امام حسين (ع) دو دختر به نام‏هاي سكينه و فاطمه و برخي سه دختر به نام‏هاي سكينه و فاطمه و زينب ذكر كرده‏اند. (1)
برخي افزون بر آن از دختر چهارمي ياد كرده، ليكن نوشته‏اند نام او نام مادرش روشن نيست. (2)
ممكن است رقيه همان زينب و يا دختر چهارمي كه بدون نام ذكر كرده‏اند، باشد.
اما اين كه در چه تاريخي متولد شد، بيان نشده است. تنها چيزي كه در كتاب‏هاي تاريخي يافت مي‏شود، اين است: دختري كه (حضرت رقيه) در خرابه شام درگذشت، سه يا چهار ساله بود. به نوشته عماد الدين طبري، اين دختر چهار ساله بود. (3)

1 - سيد محسن امين، اعيان الشيعه ، ج 2، ص 389.
2 - جنات الخلود، زندگاني امام حسين (ع)
3 - كامل بهائي، عماد الدين طبري، ج 2، ص 179.

14. نام مادر حضرت رقيه (دختر امام حسين(ع)) چيست؟
پس از تحقيق و تفحص از بين فرزندان حضرت امام حسين(ع) دختري به نام رقيه يافت نشد. شايد نام اصلي او فاطمة صغري بوده كه در شهر شام قبر مطهر او قرار داد. در اين صورت نام مادر او "ام اسحاق" بوده است.[1]

[1] اعيان الشيعه، ج 2، ‌ص 389 و ج 13، ص 48.

15. آيا سكينه‌ دختر امام‌ حسين‌ ( ع‌) مجلس‌ ساز و آواز داشتند؟
حضرت‌ سكينه‌ از زنان‌ بزرگ‌ اسلام‌ است‌ و از اخلاق‌ فاضله‌ و آداب‌ نيكو و از صفات‌ شايسته‌ و از عقل‌ و دانش‌ و جود و كرم‌ و بخشش‌ در مقامي‌ بس‌ بلند برخوردار است‌ و در فنون‌ فصاحت‌ و بلاغت‌ و سخن‌ سنجي‌، از اساتيد وقت‌ و سپدة‌ زنان‌ عصر خود بوده‌ است‌. خانه‌اش‌ مرجع‌ اديبان‌ و فضلا و شعرا بود. شعرا اشعار خود را مي‌خواندند و سكينه‌ (س‌) از پس‌ پرده‌ گوش‌ مي داد و نقد‌ مي‌كرد.[1]
نسبت‌ دادن‌ مجلس‌ ساز و آواز به‌ حضرت‌ سكينه‌ كذب‌ محض‌ و دروغ‌ است‌.

[1] مصطفي‌ حسيني‌ دشتي‌، معارف‌ و معاريف‌، ج‌ 6، ص‌ 291، ماد، سكينه‌، دائرة‌المعارف‌ مصاحب‌، ماده‌: سكيه‌.

16. درباره حضرت علي اكبرعليه‏ السلام مقداري توضيح دهيد.
فرزند بزرگ سيد الشهدا و شبيه پيامبرصلي الله وعليه وآله كه در روز عاشورا فداي دين شد، مادر علي اكبرعليه‏السلام، ليلا ابي مره بود. او در كربلا حدود 25 سال داشت. سن او را 18 و 20 هم گفته‏اند. او اولين شهيد عاشورا از بني هاشم بود. شباهت زيادي به پيامبر داشت. هم در خلقت، هم در اخلاق و هم در گفتار.
شجاعت و دلاوري علي اكبرعليه‏السلام و بصيرت و آگاهي او در سفر كربلا به ويژه در روز عاشورا تجلّي كرد. وقتي امام حسين‏عليه‏السلام از منزلگاه قصر بني مقاتل گذشت، روي اسب، چشمان او را خوابي ربود و پس از بيداري "انّا لله و انّا اليه راجعون" گفت و سه بار اين جمله و حمد الهي را تكرار كرد. علي اكبر وقتي سبب استرجاع را پرسيد، حضرت فرمود: در خواب ديدم سواري مي‏گويد: اين كاروان به سوي مرگ مي‏رود، علي اكبر پرسيد: مگر ما بر حق نيستيم؟ امام فرمود: چرا! علي اكبر گفت: "فاننا اذن لا نبالي أن نموت محقّين؛ پس باكي از مرگ در راه حق نداريم". امام حسين‏عليه‏السلام در اين هنگام در حق او دعا فرمود كه بهترين پاداش را خداوند از پدر به تو عنايت كند.
آن وقت كه علي اكبرعليه‏السلام به شهادت رسيد، امام حسين‏عليه‏السلام به بالين او آمد و صورت بر چهره خونين وي نهاد و فرمود: "علي الدنيا بعد العفا؛ بعد از تو دنيا برايم لذتي ندارد".

17. آيا شهربانو، همسر امام حسين((عليه السلام))، در واقعه كربلا حضور داشت؟
خير; زيرا بر طبق اخبار، ايشان پس از تولّد حضرت امام سجاد((عليه السلام)) از دنيا رحلت كرده اند; لذا در حادثه كربلا حضور نداشته اند.