آیا اگر کسی از استعدادش استفاده نکند خیانت در امانت کرده است؟

پرسش:

اگر كسي در استفاده از استعدادهايي كه خدا به او داده، كوتاهي كند؟ در امانت خيانت كرده است؟

پاسخ:

با سلام و ادب

نعمت‌هايي كه خداوند در اختيار انسان قرار داده است قابل شمارش و حسابرسي نيست امّا همة نعمت‌ها از جهت ارزش و اهميت در يك رتبه و رديف نيستند. نعمت وحي و رسالت و امامت، والاترين نعمت‌ها است كه هيچ نعمتي به پاي آن نمي‌رسد. پس از آن نعمت عقل و انديشه، استعدادها و ابزارهاي شناختي است كه خدا در اختيار انسان قرار داده است.

بر اساس اطلاق آيه "ثمّ لتسئلنّ يومئذٍ عن النعيم"(1) خداوند از چگونگي استفاده و به كارگيري نعمت‌ها(2) سؤال و مؤاخذه خواهد كرد

انسان در روز قيامت بايد پاسخ دهد كه نعمت‌هاي خدا را در كجا مصرف كرده، از آنها براي اطاعت الهي يا معصيتش كمك گرفته، يا آن كه نعمت‌ها را ضايع ساخته و بدون استفاده گذاشته است.

خِرَد و انديشه و استعدادها و امكانات مادي و معنوي (كه خداوند در اختيار بشر قرار داده) همگي امانت هستند و انسان به خاطر بهره‌مندي از آن، وظايف و حقوقي به عهده‌دارد. انجام وظايف مربوطه، اداي حق امانت و شكر عملي نعمت به شمار مي‌آيد. به كارگيري نعمت‌ها در گناه يا بدون استفاده گذاشتن آن، كفران نعمت و ترك وظايف امانت‌داري است.

"امانت منحصر به اموالي كه مردم به يكديگر مي‌سپارند نيست، بلكه... وجود و هستي خود انسان و تمام نيروها (و استعدادهايي) كه خدا به او داده، امانت پروردگارند كه انسان موظف است در حفظ آنها بكوشد. در حفظ سلامت جسم و سلامت روح و نيروي سرشار جواني و فكر و انديشه كوتاهي نكند".(3)

بديهي است ترك وظايف امانت‌داري اگر عمدي و بدون عذر باشد، خيانت است اما اگر شرايط و عوامل لازم براي به كارگيري استعدادها و امانت‌ها ممكن نباشد، خيانت شمرده نمي‌شود.

1. تكاثر (102) آيه 8.
2. به تفسير نمونه، ج 27، ص 7 ـ 286 مراجعه شود.
3. همان، ج 3، ص 432.