چگونه امر به معروف و نهى از منكر کنیم که جوانان از ما ناراحت نشوند؟

پرسش:

بيش تر افراد جامعه خصوصاً جوانان از امر به معروف و نهى از منكر بدشان مى آيد و اگر به طور صريح به آن ها گفته شود:‌اين كار را نكن، بدشان مى آيد و به شخص نصيحت كننده ناسزا مى گويند. در چنين شرايطى چگونه امر به معروف و نهى از منكر بايد كرد؟

پاسخ:‌

 با سلام و ادب

امر به معروف و نهى از منكر مسئوليت بزرگى است كه بايد با ظرافت خاص انجام گيرد. طبيعى است كه اگر اين فريضة الهى به طور شايسته عملى نگردد، چه بسا اثر معكوس خواهد داشت. از اين رو اسلام آداب و شرايط خاصى را براى امر به معروف و نهى از منكر در نظر گرفته است كه شخص ابتدا بايد از آنها آگاهي داشته باشد . شرايط امر به معروف در توضيح المسايل حضرت امام (ره) بيان شده است ، اما  مهم ترين آداب آن عبارتند از:
1_ حُسن برخورد:
قرآن مجيد خطاب به پيامبر اكرم(ص) مى فرمايد: «اى پيغمبر! به بندگانم بگو كه با مردم با نيكوترين وجه صحبت نمايند».(1) خداوند از حضرت موسى (ع) مى خواهد با فرعونى كه ادعاى خدايى دارد با نرمى و ملاطفت تكلم كند و به ايشان بگويد: آيا ميل دارى كه پاكيزه شوي؟ آيا مى خواهى تو را به راه خداوند هدايت كنم تا به درگاه او خاشع شوي؟(2)
هرگز نمى توان با خشم و خشونت جوانى را از گناه باز داشت. روح جوان بسيار آسيب پذير است و در برابر برخورد قهر آميز واكنش نشان مى دهد ؛ از اين رو بايد مواظب بود تا لطمه اى به شخصيت افراد وارد نشود. استفاده از جملاتى مانند «اين عمل در شأن شما نيست» و «شأن شما بالاتر از اين ها است»، «شما سرمايه هاى اين مملكت هستيد و جامعه و تاريخ به شما اميد دارد» بسيار مؤثر است. امام خمينى در اين باره مى گويد:‌ سزاوار است آمر به معروف و ناهى از منكر،‌ در امر و نهى خود و مراتب انكارش، چون طبيبى دلسوز و پدرى مهربان كه مصلحت مرتكب را رعايت مى كند باشد و انكارش بر او خصوصاً و بر امت عموماً لطف و رحمت باشد.(3)
2_ جلب اعتماد:
‌امر به معروف و نهى از منكر در صورتى با موفقيت انجام مى گيرد كه اعتماد طرف مقابل جلب شود. بدون جلب اعتماد نمى توان در شخصى نفوذ كرد، از اين رو امام علي(ع) مى فرمايد:‌ «دل هاى مردم وحشى است، پس هر كسى بتواند با آن ها الفت برقرار كند، به او روى خواهند آورد».(4) براى اين كار بايد به خطاكار شخصيت داد و از به كار بردن الفاظ تحقير آميز خوددارى كرد.
3_ در نظر گرفتن وضع روحى و رواني:
در اجراى صحيح امر به معروف و نهى از منكر بايد شرايط مخاطب را در نظر گرفت. اگر عصبانى است نمى توان نصيحت كرد. امام علي(ع) مى فرمايد:‌«براى دل هاى آدميان، علاقه و قابال و گاهى تنفر و ادبار است هنگامى كه مى خواهيد كارى را انجام دهيد از طريق علاقة‌اشخاص وارد شويد زيرا هنگامى كه كسى را مجبور بر كارى كنيد نابينا مى شود».(5) يعنى خود را به كورى و كرى مى زند.
4_ محترم شمردن عقايد افراد:
‌دختر خانمى كه لباس مبتذل پوشيده و يا جوانى كه سر و وضع خاصى دارد،‌ اين ها را ارزش تلقى مى كند و نشانة شخصيت مى داند. اگر چه از ديد ما اين نظريه باطل است اما بايد توجه داشت كه توهين كردن به عقيده و نظر آن ها توهين به همة وجودشان خواهد بود.

 (1) اسراء (17) آية‌53.
(2) نازعات، آية 18 و 19.
(3) تحرير الوسيله، ج1، ص 481.
(4) نهج البلاغه،‌ قصار 47.
(5) نهج البلاغه، قصار 193.