چرا امام حسین(ع) حج را نیمه کاره رها کردند؟

پرسش:

کسی که حج را ترک می‌کند، کافر شناخته می‌شود؛ امام حسین(ع) نیز همین کار را کرد،‌اعتقاد یزیدیان نیز همین بود و به این دلیل با ایشان وارد جنگ شدند.

پاسخ:

با سلام و تشکر از ارتباط جنابعالی

پاسخ در چند محور ارائه می‌شود:

1ـ اگر در برخی روایات آمده: «کسی که حج به جا نیاورد، کافر می‌شود»(1) باید توجه داشت که این گونه روایات ناظر به حج واجب (حَجةالاسلام) است، یعنی بر فرد مستطیع و کسی که همه شرایط استطاع را دارا است،‌ واجب است به حج برود و اگر از انجام این تکلیف سرپیچی نماید، روایات نظر آنچه گذشت، شامل او خواهد شد.

آنچه در قسمت اوّل سؤال مطرح شده، مربوط به کسانی است که از روی بی‌اعتنایی و یا دنیازدگی عمداً تکلیف واجب و «حَجةالاسلام» را ترک نمایند،‌اما شامل کسی که به دلایل خاصی و از روی عذر نتوانسته حج به جا بیاورد، نخواهد شد.

2ـ درباره امام حسین که هنگام مناسک حج، مکه را به قصد معراج و لقای الهی و خانه را به شوق لقای صاحبخانه ترک کرد باید گفت: اوّلاً احرام که امام بسته بود، برای حج تمتع نبود که به پایان رساندن مناسک آن بر کسی که احرام بسته واجب است، بلکه احرام حضرت برای انجام عمره مفرده مستحبی بود، یا احرام حج را به عمره تبدیل کرده و طواف و سعی و تقصیر انجام داد و از احرام بیرون آمد. روایتی آمده: «ان الحسین بن علی(ع) خرج یوم الترویة إلى العراق و کان معتمراً»(2)؛ امام حسین(ع) روز هشتم ذی‌الحجة که آن را روز «ترویه» می‌نامند، از مکه به سوی عراق حرکت کرد، در حال که به عمره مفرده احرام بسته بود». هیچ اشکالی از نظر شرعی بر کار امام وجود ندارد، به خصوص که حضرت به عنوان امام معصوم این کار انجام داده، این خود کامل‌ترین دلیل بر جواز کار اوست(3).

ثانیاً در کار حضرت اسرار نهفته فراوان وجود دارد، مثلاً امام حسین به عنوان یک انسان معصوم که امامت را بر عهده داشته و حافظ احکام بوده است، تشخیص داد که حفظ قداست حرم الهی تنها از همین طریق تأمین می‌شود که او در آن حال از مکه بیرون رود و گر نه مأموران بنی امیّه با استفاده از ازدحام جمعیت، خون او را در مکه می‌ریخت و برای همیشه امنیت جان حاجیان از این طریق بر اثر شکسته شدن قداست حرم الهی از بین می‌رفت، ولی حضرت زمینه چنین کاری را از دودمان بین امیه گرفت و برای حفظ قداست حرم الهی از مکه به سوی عراق رهسپار شد و این تنها گوشه‌ای از اسرار عملکرد حضرت در این مسئله است. ممکن است اسرار دیگری نیز در این باره وجود داشته باشد(4).

ثالثا در هیچ منبع تاریخی نیامده است که یزیدیان امام حسین(ع) را به دلیل آنچه در پرسش آمده، به شهادت رساندند، بلکه عوامل و انگیزه‌های متعدد دیگر داشته است، که در این جا به عنوان نمونه به اختصار اشاره می‌شود:

وقتی یزید بر سر قدرت رسید برای استحکام پایه‌های حکومت خود به استاندار مدینه نامه نوشت تا از امام حسین برای او بیعت بگیرد، امام که به هیچ قیمتی حاضر نبود تن به ذلت دهد و با یزید بیعت کند، مدینه را به قصد عراق ترک نمود.

حکومت بنی امیّه با فشارهای نظامی و قدرت و امکانات تبلیغات و تقسیم پول میان قبایل عرب و مردم عراق و وعده‌های مختلف آنها را از طریق زر، زور و تزویر بالاخره وادار نمود سپاه انبوهی را فراهم سازد و در مقابل فرزند رسول خدا به نفع حکومت یزید وارد جنگ شوند، در نتیجه این مقابله امام معصوم به دست عده‌ای از مردمان خودفروخته و دنیا طلب به شهادت رسید.

علت و سبب جنگ یزیدیان را باید در این گونه عوامل جستجو کرد، نه آنچه در سؤال مطرح شده است.

تفصیل عوامل نهضت و شهادت امام حسین(ع) را در منابع ذیل جویا شوید:

1ـ رسول جعفریان، تأملی در نهضت عاشورا، انتشارات انصاریان، قم 1427ق.

2ـ مرتضى مطهری، حماسه حسینی، نشر صدرا.

3ـ شمس‌الله مریجی، تبیین جامعه‌شناختی واقعه کربلا، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم 1382ش.

منابع:

1ـ وسایل الشیعه، ج 5، باب 2، ابواب حج، حدیث 1، ص 10، نشر دار الاحیاء، بیروت، بی‌تا.

2ـ همان، ج 10، ص 244.

3ـ جواد محدثی، فرهنگ عاشورا ص 153، نشر معروف، قم، 1378ش.

4ـ‌ همان.