آيا تمام انسان‏ها مي‏توانند به مقام جانشيني خدا دست يابند؟

پرسش:

آيا تمام انسان‏ها مي‏توانند به مقام جانشيني خدا دست يابند، يا فقط افراد خاصي به آن مقام مي‏رسند؟

پاسخ:

با سلام و ادب

"خلافت خدا، منحصر به حضرت آدم نيست و در ميان نوع انسان، افراد ديگري يافت مي‏شود كه به آن مقام مي‏رسند، به يك شرط و آن هم علم به اسماء است اما اين كه مراد از اسماء چيست، اختلاف نظر وجود دارد. در روايتي به نام تمام موجودات تفسير شده است.(1) بعضي آن را بر حقايق عالم هستي تفسير كرده‏اند كه اين تفسير اخير با مقام خليفةاللهي سازگارتر است.

اما اين كه چه كساني چنين علمي داشته‏اند، مي‏توان از برخي منابع دريافت كه ائمه معصومين(ع) دانشي برتر از دانشي كه ما تصور مي‏كنيم داشته‏اند. آيه "من عنده علم الكتاب" تفسير به اميرالمؤمنين و ائمه معصومين(ع) شده است.(2)

در زيارت جامعه مي‏خوانيم:"رضيكم خلفاء في ارضه؛ خداوند راضي شد كه شما جانشين او در زمين باشند". البته نوع انسان امكان خلافت خدا را دارا است، كساني كه در وجود آن‏ها، اسماء و صفات الهي به نحو كامل‏تر تجلي يافته و به فعليت رسيده و آراسته به اخلاق الهي باشند تا بين خليفه و جانشين و آنكه از طرف او جانشين مي‏شوند، تناسب باشد.

اما كساني كه در عمل به اين مقام دست مي‏يابند، حضرت آدم و جمعي از فرزندان او هستند كه در هر زمان، دست كم فردي از آنان در جامعه بشري وجود دارد. به يقين امام هر عصري خليفةاللَّه است و در حال حاضر امام زمان(ع) اين مقام را دارا مي‏باشد.

1. محمد تقي مصباح يزدي، معارف قرآن، ص 360.
2. همان، ص 366.