آیا دین سخت است یا آسان ؟

پرسش :

چرا می‌گویند در احادیث آمده دین را ساده بگیرید و سخت نگیرید، در صورتی که چنان احکامی برای تک تک کارها آمده که بخواهیم انجام دهیم و از گناه دور باشیم، واقعاً دین سخت می‌شود؟

پاسخ:

با سلام و عرض ادب 

دو مفهوم در مورد راحت بودن دین آمده که باید از هم جدا شود:

1ـ در احکام و تکالیف دینی، سخت‌گیری نکنید، به این معنا که مثلاً در باب طهارت یا عبادات، باید بنا بر پاکی و درستی گذاشت و به صرف شک کردن در طهارت، چیزها را نجس ندانیم یا به صرف شک در عبادات مانند نماز و روزه و آنها را باطل شده ندانیم.

روشن است این معنا از سخت نگرفتن، منافات با عملی به همه احکام دین ندارد، زیرا معنایش این است که به همه (تک تک) اعمال دین عمل نماییم اما خود را به مشقت و سختی نیندازیم و وسواس به خرج ندهیم، یا در مکروهات و مستحبات به ما رخصت داده شده است و می‌توانند ترک شوند.

2ـ دین اسلام، دین راحت و آسان. همان گونه که در کلام پیامبر به صراحت آمده است. این معنا از راحت بودن دین در مقایسه با ادیان گذشته است.

اگر در احادیث سهله بودن شریعت اسلام دقت کنیم، متوجه می‌شویم آن احادیث غالباً در برابر احکام شرایع امت‌هایی سابق مانند یهودیت و مسیحیت بیان شده که در شرایع آنها احکام بسیار سختی وجود داشته که در اسلام آسان شده یا برداشته شده است. همچنین در مواردی پیامبر به بعثت خود بر دین سهل و آسان اشاره فرموده است، چون بعضی از پیروان حضرت به طرف ریاضیت‌های سخت و رهبانیت و ترک دنیا رفته بودند،(1) با این تصور که راه رسیدن به سعادت و خوشبختی و برآوردن اهداف دین اسلام این گونه برآورده می‌شود، در حالی که راه رسیدن به سعادت و کمال، در متن جامعه و در کنار انسان‌های دیگر با بهره‌گیری از نعمت‌هایی خداوند در دنیا می‌تواند تحقیق یابد و هدف دین اسلام سخت‌گیری بر انسان‌ها نیست.

کاملاً مشخص است که هر دینی از جمله اسلام برای رساندن انسان به سعادت و کمال و برآوردن نیازهای عالی که مطابق با فطرت انسانی است، تشریع شده است. نیز امور پست و سرگرم کننده و سخت و پر مشقت (که انسان را از سیر کمال و سعادت باز می‌دارد بر حذر داشته است. بنابر این سهله بودن دین اسلام با موضوعی که در ادامه سئوال طرح شده، تضادی ندارد؛ چرا که هر دینی، اهداف اصلی و اساسی دارد که بدون در نظر گرفتن آنها، هدف اساسی برآورده نمی‌شود. چه بسا برای تأمین برخی از این اهداف، تحمل سختی لازم باشد، زیرا بدون سختی و تلاش هیچ هدفی تأمین نمی‌شود.

این که گفته شده است اسلام شریعت سهله می‌باشد، منافاتی با عمل به دستورهای فردی و اجتماعی دینی ندارد که برای تأمین اهداف عالی انسان، برخی از سختی‌ها را بر او تکلیف کرده باشد. سهولت دین اسلام امری نسبی و در قیاس با شرایعی است که سختی‌های تکالیف آنها بیشتر از تکالیف دین اسلام بوده است. شاید به همین خاطر، امروزه در ادیان گذشته، از تکالیف و احکام شریعت چندان خبری نیست، یا به طور کامل حذف شده است؛ زیرا، با توجه به سختی و مشقتی که داشته‌اند، نمی‌توانستند جاذبه‌‌ای برای انسان‌ها داشته باشند.

اما در اسلام از تکالیف سخت ادیان گذشته خبری نیست. در عین حال روشن است برای رسیدن به تعالی و کمال و قرب الهی، سختی‌ها و مشکلاتی را باید تحمل کرد. بدون سختی و مشقت چیزی حاصل نمی‌شود.

پی‌نوشت‌ها:

1ـ شیعه در اسلام، علامه طباطبائی، ص 151.