منظور از نظام احسن در قرآن چیست؟

پرسش:

منظور از نظام احسن چیست ؟ چه براهینی برای ان وجود دارد؟

 پاسخ:

با سلام و سپاس از مکاتبه و ارتباط شما با این سایت و آرزوی قبولی اعمال و طاعات
منظور از" نظا م  احسن" این  است که نظام و عالمی که وجود دارد ، بهترین و برترین نظامی است که ممکن است وجود داشته باشد و در مجموع جهان- هیچ نظام دیگری نمی توانست پیدا کند که بهتر از نظام موجود باشد.
این مسئله از طریق یک استدلال عقلانی ثابت می شود .
خداوند خالق جهان افرینش است و به چند جهت ممکن است نظام موجود برترین نظام نباشد و چون آن چند جهت در مورد خداوند محال است – پس ممکن نیست نظام موجود برترین نظام نباشد.   
 1- اگر خالق جهان علم مطلق نداشته باشد – ممکن است نظامی که ایجاد کرده – برترین نظام نبوده و در گذر زمان به نقص های آن  پی برده و در مراحل بعد بهتر و کامل تر بسازد مثل ساخته های  ما انسانها که در مراحل بعد بهتر و کامل تر است.اما خداوند دارای علم مطلق و بی نهایت است و جهل در او راه ندارد تا در اثر نقص علم و جهل درخلقتش ایراد و کاستی باشد و بهترین خلقت را می داند و احتیاج به تجربه و ازمایش ندارد.
    2 –ممکن است افرینشی احسن و برترین نباشد  به خاطراین که آفریننده از توان وامکانات و قدرت کافی برخوردار نیست و در اثر نداشتن امکانات و قدرت کافی – افرینش او برترین افرینش نیست. این فرض نیز در مورد خداوند محال است زیرا خدا قدرت مطلق است و هیچ ناتوانی  در او راه ندارد.
3-عامل سومی که ممکن است وجود داشته باشد و مانع ایجاد نظام برترین شود – وجود مانع است. اگر افریننده علم و اگاهی کامل و قدرت تمام داشته باشد اما مانعی وجود داشته باشد که نگذارد نظام احسن تحقق یابد – در ان صورت نظام تحقق یافته غیر احسنخواهد بود. این فرض نیز در مورد خدا محال است زیرا او قادر مطلق است و بر همه عوامل غالب بوده و در مقابل اراده و خواست او هیچ مانع وجود ندارد.
4-عاملی درونی نیز وجود دارد که سبب میشود نظام موجود برترین نباشد و ان بخل آفریننده است. اگر افریننده رحمتش و فضل و جودش مطلق و بی نهایت نبوده و بخل داشته باشد- ممکن است از اعطای برترین نظام به خلفتش بخل ورزد و آفرینشش در مراحل ناتمام و غیر کامل باشد. این فرض نیز در مورد خدا محال است . او ارحم الراحمین و فضل و جود مطلق است و بخل و بسته دستی از ساحت حضرتش به دور می باشد .حق تعالی به مقتضای رحمت و جود مطلقش به هر موجودی بالاترین فیضی را که قابلیت پذیرش داشته باشد- عطا می کند و از این رو افرینش و نظام خلقتش برترین نظام می باشد.
آیات قران نیز بر احسن بودن نظام افرینش تاکید دارد از جمله:
 الذی احسن کل شیئ خلقه(1)
و صورکم فاحسن صورکم (2)
تبارک الله احسن الخالقین (3)
لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم (4)
صنع الله الذی اتقن کل شیئ (5)
از سوی دیگر آفـريـنـش الـهـى بـيهوده و بى هدف نيست بلكه محبت به خير و كمال كه عين ذات الهى است ,  بالاصاله به خود ذات و بالتبع به آثار آن كه داراى مراتبى از خير و كمال هستند , تعلق گرفته و از  اين رو جهان را به گونه اى آفريده است كه بيشترين خير وكمال ممكن , بر آن مترتب شود و بدين  ترتيب صفت حكمت را  برا خدااثبات كرده اند كه مقتضاى آن اين است كه مخلوقات را به غايت و كمال لايق  به خودشان , برساند .  ولـى از آنـجـاكـه جـهان مادى , دار تزاحمات است و خيرات و كمالات موجودات مادى با يكديگر  ,تـعـارض پيدا مى كند , مقتضاى تدبير حكيمانه الهى اين است كه به صورتى آنها راتنظيم كند كه  مجموعا خيرات و كمالات بيشترى بر آنها مترتب شود و به عبارت ديگر :جهان داراى نظام احسن  بـاشـد و بـه هـمين جهت است كه انواع عناصر و كميت و كيفيت وفعل و انفعالات و حركات آنها  طـورى تـنظيم شده در زمينه آفرينش گياهان و جانوران ودر نهايت زمينه آفرينش انسان - كه  كـامـلـترين موجودات اين جهان است - فراهم شود واگر جهان مادى طورى آفريده شده بود كه  پيدايش و رشد موجودات زنده را ناممكن مى ساخت خلاف حكمت مى بود
موفق باشید.