فلسفه حركات و سكنات نماز نشستن ها و برخاستن ها چيست؟

پرسش:
 با توجه به جايگاه ويژه نماز در قرآن فلسفه حركات و سكنات نماز نشستن ها و برخاستن ها در نماز چيست؟
پاسخ:

يا سلام و عرض ادب
 آنچه در فلسفه ايستادن در نماز مى توان بيان كرد اين است كه: «عبد» بداند در پيشگاه حقّ مطلق و مقام قيّوميّت، قيام كرده است؛
امام زين العابدين(عليه السلام) مى فرمايد: «از حقوق نماز كه بايد رعايت شود عبارت از اين است كه بدانى نماز ورود به محضر خدا است و بدانى كه هنگام نماز در پيشگاه خدا ايستاده اى و ... .»[1]
اما آنچه در بيان فلسفه تشهّد در نماز مى توان گفت اين است كه: نمازگزار هنگام ورود به نماز در اذان و اقامه، شهادت به وحدانيت و رسالت و امامت مى دهد و در تشهد هنگام خروج از نماز ـ كه در واقع خروج از فنا به بقا و از خودخواهى به خداخواهى است ـ به اين حقيقت توجه مى كند كه نماز رسيدن به توحيد حقيقى،و شهادت به وحدانيت خداوند است؛ و سرّ «اوّليّت» نماز كه همان ايستادن در پيشگاه خداوند و سرّ نشستن كه همان رسيدن به خداوند (تقرب به پروردگار) و شهادت به يكتايى او است، همه اش براى او است چون همه چيز او است. (هُوَ الاَوَّلُ و الآخِرُ و الظّاهِرُ و الباطِنُ؛[2]اول و آخر و پيدا و پنهان او است) ايستادن آغاز سفر براى خدا، و نشستن اوج تعظيم و كرنش براى حركت به سوى او است. (كَما بَدَاَكُم تَعُودُون؛[3]همان گونه كه در آغاز شما را آفريد باز مى گرديد)پس در همه حالات (ايستادن يا نشستن) شايسته است، مقصد فراموش نشود و حقيقت وحدانيت و الوهيت حق تمام وجود نمازگزار را بگيرد و قلبش را در اين سفر معراجى، خدايى كند،تا شهادتش حقيقت پيدا كند،و از نفاق و شرك منزه گردد.شهادتى كه در حال ايستادن هنگام اذان و اقامه گفته مى شود، شهادت قبل از سفر است، و شهادتى كه در حال نشستن در تشهد گفته مى شود، شهادت پس از سفر است. پس خوب است انسان بر اين حالت خويش كه مقام قرب الهى است مواظبت كند، تا هميشگى باشد.
امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «تشهد، ستايش خداوند بلند مرتبه است».[4]
آنچه از فلسفه ايستادن و نشستن در نماز گفته شد تنها بخش بسيار كوچكى از آن است. براى آگاهى بيش تر به نشانى كه ذيلا مى آيد مراجعه شود.[5]

[1]. مستدرك الوسائل، ميرزا حسين نورى، ج 4، ص 93.
[2]. حديد/3.
[3]. اعراف/29.
[4]. همان، ج 5، ص 17.
[5]. ر.ك: آداب نماز، امام خمينى، ص 146 ـ 154 و ص 362 ـ 363.