آیا در برزخ بهشت و جهنم وجود دارد؟

پرسش:
آیا در برزخ بهشت و جهنم وجود دارد؟
پاسخ :
با سلام و عرض ادب و احترام

از آيات متعدد و از روايات استفاده مي‌شود كه انسان پس از مرگ داراي حيات برزخي مي‌باشد و در حال حيات برزخي است كه از او سؤال و جواب مي‌شود و يا در باغي از باغ هاي بهشت ، يا در حفره اي از حفره هاي جهنم قرار مي‌گيرد.(1) البته مقصود از این بهشت و جهنم ، بهشت و جهنم اخروی نیست ، بلکه لذت و درد در هر عالمی، متناسب با همان عالم است و بهشت و دوزخ در برزخ نیز به تناسب عالم برزخ است.
در آیات قرآن هم از شهیدان سخن می گوید که زنده اند و در پیشگاه پروردگارشان روزی می خورند.(2) و هم از فرعونیان سخن می گوید که آتش ، روز و شب بر آنان عرضه می شود.(3) پس نعمت و عذاب هر دو در برزخ وجود دارد.
از طرف دیگر ، روایاتی وجود دارد که که با عنوان " ماحض للایمان و ماحض للكفر محضاً"(4) و هم چنين "محض الايمان و محض الكفر" (5) وارد شده است، یعنی کسانی که از ایمان محض برخوردار شده یا در کفر محض غلطیدند. برخی از محققان با استفاده از اینگونه روایات معتقدند که  که تنها سردمداران ايمان و كفر و ستم از نعمت يا عذاب برزخي بهره مي‌گيرند و ساير مؤمنان و كافران معمولي از عذاب يا نعمت بي‌بهره اند.(6) یا چندان از آن آگاه نمی شوند و مانند يك خواب طولاني براي آنها است ، یا نعمت و عذاب برای آنان همیشگی و دائمی نیست و به اندازه اعمالي كه انجام داده‌اند، درك مي‌كنند و در لذت يا عذاب خواهند بود.
برخی دیگر از محققان این موضوع را تنها در سوال و جواب قبر می دانند. یعنی تنها مومنان خالص و کافران محض مورد سوال و جواب واقع می شوند ، اما عذاب و نعمت عالم قبر وبرزخ برای همه انسان ها است.(7)

پي‌نوشت‌ها:
1. آيت الله جعفر سبحاني ، منشور جاويد ، ج 9 ، ص 238 ؛ بحارالانوار، ج 6، ص 275.
2. آل عمران(3) آیه 169.
3. غافر(40) آیه 69.
4 . بحار الانوار، ج 6 ، ص 253 و ج 58، ص 81 ؛ تصحيح الاعتقاد شيخ صدوق، ص 88.
5 . كافي ، ج 3، ص 235، باب المسأله في القبر؛ من لا يحضر الفقيه، ج 1، ص 178.
6 . محمد باقر شريعتي سبزواري، معاد در نگاه عقل و دين، ص 310.
7. آیت الله مکارم شیرازی ، پیام قرآن ، ج5 ، ص479- 473