آیا انسان پس از مرگ وارد عالم قیامت می¬شود؟

پرسش:
آیا انسان پس از مرگ وارد عالم قیامت می¬شود یا بین این دنیا و قیامت وارد عالم خاصی می¬شود و هنگام برپایی قیامت وارد آن عالَم می¬شود؟
پاسخ :
با سلام و عرض ادب و احترام
انسان پس از مرگ وارد عالَم قیامت نمی¬شود، بلكه به عالم برزخ وارد می¬شود. در این جا منظور از عالم برزخ، جهانی است كه میان دنیا و عالم آخرت قرار دارد، یعنی هنگامی كه روح از بدن جدا می¬شود، پیش از آن كه بار دیگر در قیامت به بدن اصلی باز گردد، در عالَمی كه میان این دو عالم است و برزخ نامیده می¬شود، قرار خواهد داشت.
قرآن درباره عالم برزخ می¬گوید: "هنگامی كه مرگ یكی از انسان ها فرا می¬رسد (تقاضا می¬كند) پروردگارا! مرا به دنیا برگردان تا اعمال صالحی را كه ترك كرده بودم، انجام دهم. (در پاسخ به وی گفته می¬شود) بس كن، هرگز بازگشتی برای تو نیست،‌ و این سخن بی اساسی است كه او بر زبان جاری می¬كند، و پس از زندگی دنیوی آنان،‌ حیات برزخی است كه تا قیامت ادامه دارد".(1)
این آیه شریفه كه ندامت شدید مُرده و تقاضای بازگشت دوباره‌ وی را برای جبران گذشته خاطر نشان می¬كند، به روشنی بر جهان برزخ كه فاصله بین عالَم دنیا و قیامت است،‌ دلالت دارد. در آیه دیگر می¬فرماید:‌ "از آن چه به شما روزی داده¬ایم انفاق كنید، پیش از این كه مرگ یكی از شما فرا رسد و بگوید: پروردگارا، اگر به من فرصت می¬دادی و اجل مرا تأخیر می¬انداختی، بی گمان در راه خدا صدقه می¬دادم و از صالحان می¬شدم".(2)
این افسوس¬ها و آرزوها سودی ندارد و كسی نمی تواند از عالَم برزخ به دنیا برگردد و جبران گذشته نماید. این آیه نكته بسیار جالبی را بیان می¬كند و آن این كه ارواح در برزخ، نقش انفاق مالی را می¬فهمند،‌ و می¬بینند. این نشان می¬دهد كه انفاق و صدقات چقدر پر ثمر است. امیرمؤمنان (ع) فرمود: "قبر باغی از باغ¬های بهشت یا گودالی از گودال¬های دوزخ است".(3) این بستگی به اعمال انسان در دنیا دارد.
این نکته نیز باید دانسته شود که انسان تا دوران تكامل برزخ را سپری نكند، ورود به عالم دیگر برای او میسّر نمی¬شود. آدمی برای رسیدن به بهشت و جهنم ابدی باید شرایط برزخی را بگذراند تا در سایه تكامل ذاتی و جوهری، جسم و روح مناسب با ابدیت را به دست آورد.
بنابراین باید میان دنیا و آخرت، برزخی باشد و ارواح پس از جدا شدن بدن¬های مادی عنصری به برزخ منتقل گردند و در آن جا بمانند و پس از پایان دنیا و آغاز قیامت، با هم محشور شوند، زیرا ممكن نیست هر انسانی برای خود قیامتی جداگانه داشته باشد، زیرا قیامت بعد از فنای دنیا و تبدیل زمین و آسمان به زمین و آسمان دیگر است.(4)
آخرت، عالمی است كه همه انسان¬ها از اولین تا آخرین در آن جمع می¬شوند. تا زمانی كه انسان روی كره خاكی زندگی می¬كند و نظام مادی پا برجا است، عالم آخرت پا برجا نمی¬شود، پس باید كسانی كه زودتر از برپایی قیامت از دنیا می¬روند، در عالم متوسط زندگی كنند. آخرت زمانی است كه تمام نظام مادی عالم برچیده می¬شود و به طور كلّی بشر پای به عرصه دیگری از حیات می¬گذارد.
از نظر فلسفی نیز ثابت شده است كه عالم هستی از یك دیدگاه كلی، به سه عالم: مادی، مثال و تجرد تقسیم می¬شود. هر یك از این عوالم دارای احكام، قوانین و سنن مختص به خود است.
عالم دنیا و آخرت دو عالم از هستی اند كه هر یك دارای آثار ویژه خود می¬باشند، به همین جهت بر اساس آیات و روایات برای ورود روح و بدن به عالم قیامت، نیاز به تحوّل اساسی است تا روح و بدن قابلیت پذیرش احكام و قوانین قیامت را بیابند. بدن مادی در دنیا با یك حادثه از بین می¬رود، ولی در قیامت، بر اثر تحوّلات اساسی كه در بدن ایجاد می¬شود، به صورتی می¬گردد كه در عین حال كه سوزش و ناراحتی شدید دارد، اما بدن از بین نمی رود. اگر این تحولات، نسبت به بدن مادی ایجاد نشود، بدن با صفات كنونی نمی¬تواند احكام و سنن قیامت را تاب بیاورد.
بهتر است در مورد مسایل معاد و جهان پس از مرگ كتاب ارزشمند معاد در نگاه عقل و دین اثر حجت الاسلام محمد باقر شریعتی سبزواری را مطالعه فرمایید.

پی نوشت ها:
1.مؤمنون(23) آیه 99 - 100.
2.منافقون (63) آیه 10.
3.بحارالانوار، ج 6، ص 218، حدیث 13.
4. پیام قرآن، ج 5، ص 475.