چهارشنبه سوری و عید نوروز خرافات یا حقیقت تاریخی؟

پرسش:

دلسوز: با سلام به شما بزرگوار با توجه به رسیدن چهارشنبه آخر سال و مراسم چهار شنبه سوری

سوالم این است که سنّت چهارشنبه سوری در ایران ریشه در چه اعتقادی دارد؟و حکم آن چیست؟

سوال دوم: هم این است که  آیا عید نوروز ریشه دینی داردو مورد تایید اسلام می باشد یا نه خرافات است؟

پاسخ:

با سلام و عرض ادب به شما دلسوز بزرگوار انشاالله که همیشه دلسوز باشید.

در ابتدا سال نو را به شما و همه دوستان خوبم و بازدیدکنندگان وبلاگ تبریک عرض می کنم انشاالله سال خوب وخوش و پر برکتی داشته باشید.

در مورد این سوال شما باید عرض کنم که  چهارشنبه‌سوری نام جشنی است که تغییر یافته مراسم باستانی پنج روز آخر سال به نام پنج روز پنجه و برگرفته از آیین زرتشتی است که ایرانیان از ۱۷۰۰ سال پیش از میلاد تاکنون در پنج روز آخر هر سال، آن را با برافروختن آتش و جشن و شادی در کنار آن برگزار می‌کنند. 

در دیدگاه زرتشتیان سال ۳۶۰ روز بوده با ۵ روز اضافه ( یا هر چهار سال ۶ روز اضافه )که در این پنج روز آتش روشن می کردند و به این اعتقاد بوده و هستند كه در پنج روز آخر هر سال ارواح درگذشتگان به زمین سفر می‏كنند و با حضور در میان خانواده‌‏های خود برای آنها در طول سال آینده بركت, دوستی و پاكی طلب می‏كنند.

همانگونه که می دانید در بین زرتشتیان هفته وجود نداشته است ،و چهار شنبه از ایام هفته است و این مراسم با نام چهارشنبه سوری بعد از ورود اسلام به ایران به نام چهارشنبه سوری نامیده می شود.

پس جشن سوری در دین زرتشت با چهارشنبه در اسلام با هم شده و این مراسم چهارشنبه سوری را بوجود آورده است.

در شاهنامه فردوسی اشاره‌هایی درباره بزم چهارشنبه‌ای در نزدیکی نوروز وجود دارد که نشان دهنده کهن بودن این جشن است. مراسم سنتی مربوط به این جشن ملی، از دیرباز در فرهنگ سنتی مردمان ایران زنده نگاه داشته شده‌است.

امروزه در شهرهای سراسر جهان که جمعیت ایرانیان در آن‌ها زیاد است،آتش بازی و انفجار ترقه‌ها و فشفشه‌ها نیز متداول است که سالیانه جان بسیاری را به خطر می اندازد.(1)

نکته:

زرتشتیان این مراسم را برای دین زرتشت نمی دانند و در تقویم خود چنین مراسمی را بیان نمی دارند.

حکم شرعی این مراسمات:

در دین اسلام و در نزد علما ، این جشن را قبول ندارند و از جمله مراسمات این دین هم نیست.

 این گونه مراسم از خرافات محسوب می‏شوند و انسان باید كارهایش براساس معیارهای عقلی و شرعی باشد و از هرگونه خرافات بپرهیزد.

در خیلی از مواقع حق الناس هم که هست و هیچ شکی در حرمت آن نیست.و بعضی مراجع هم این رو خرافی دانسته اند همانطور که عرض شد.

اما در مورد سوال دوم شما:

در مورد عید نوروز باید عرض کنم که در برخی روایات، تجلیل امامان((علیهم السلام)) از عید نوروز مشهود است. به عنوان مثال، در روایتی منسوب به حضرت امام جعفر صادق((علیه السلام)) آمده است كه می فرماید:

«نوروز، روزی است كه پروردگار از بندگان پیمان گرفته است او را عبادت كنند و بدو شرك نورزند و به فرستادگانش و امامان((علیهم السلام)) ایمان آورند. نوروز، روزی است كه خورشید در آن طلوع كرده و هیچ نوروزی نیست مگر این كه ما در آن روز در انتظار از میان رفتن سختیهاییم; زیرا نوروز از روزهای ما و شیعیان ماست.»(2)

 در روایتی دیگر از معصوم((علیه السلام)) وارد است: «چون نوروز فرا می رسد، غسل كنید، لباس پاكیزه بپوشید، خود را معطّر سازید و در آن روز، روزه گیرید.»(3) در برابر این روایات، روایتی دیگر است منسوب به حضرت امام موسی بن جعفر((علیه السلام)) كه در پاسخ درخواست منصور(عبّاسی) بر این كه حضرت هنگام عید نوروز در جایی بنشیند و به دیگران تبریك و تهنیّت گوید، می فرماید: «در اخبار جَدّم]رسول الله(صلی الله علیه وآله)[ خبری از این روز]نوروز[ نیافتم.»(4)

مرحوم مجلسی پس از ذكر این روایت، می گوید: «ممكن است بتوانیم این خبر را حمل بر تقیّه كنیم.» به هر حال، نباید فراموش كنیم كه حضرت علی((علیه السلام)) می فرماید: «هر روزی كه در آن، نافرمانی خدا نشود، عید است.»(5) پس باید در عید نوروز به كارهایی مشغول شویم كه ما را به خدا نزدیك كند و او را از ما خشنود سازد و از انجام كارهای خرافی و ارج نهادن به سنّتهای نادرست و نامعقول خویشتنداری كنیم.

عبادت خداوند و قرائت قرآن و پاكی و نظافت خانه و نیز لباس نو بر تن كردن - نه تحمّل گرایی و فخر فروشی كردن - و همچنین روزه داشتن و به دیدار دوستان و خویشان رفتن، بسیار پسندیده و ارزشمند است. ولی اعتقاد به نامیمونی روز سیزدهم فروردین و واجب بودن سفره هفت سین و برگزاری مراسم چهارشنبه سوری، چون علّت عقلانی و شرعی ندارد، محكوم و مطرود است.

منابع:

1. هاشم رضی. «بخش ششم: جشن سوری-چهارشنبه‌سوری». گاه‌شماری و جشن‌های ایرانی باستان. چاپ سوم  - و : آناهیتا مصطفوی، "چهارشنبه سوری"، ایران شناسی

2. بحارالانوار، ج 59، صص 1 - 92. (2)

3. وسائل الشیعه، ج 7، صص 346 - 13871.

4. بحارالانوار، ج 59، صص 2 - 100. ـ1410

5. شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 20، ص 73. ـ1411ـ