دلیل منع قرآن از پرسش های بیهوده چیست؟

پرسش:

منظور امروزي سوره مائده آيه 100 که «هرگز از چيزهايي مپرسيد که اگر فاش و آشکار گردد، شما را بد آيد و غمناک مي‌شويد» چيست؟

پاسخ:

با سلام و اهدای امید

قرآن‌پژوهان در توضيح و تفسير آيه احتمالاتي داده‌اند که ذکر تمامي آنها در اين نوشته نمي‌گنجد، از اين رو تنها به نظريه مرحوم علامه طباطبايي به اختصار بسنده مي‌کنيم.
آيه فوق مؤمنان را نهي مي‌کند از اينکه از مطالبي سؤال کنند که اگر برايشان آشکار شود، ناراحت مي‌شوند، از جمله «وإن تسئلوا عنها» در آيه 101 و آيه بعد که مي‌فرمايد: «قد سألها قومٌ من قبلکم ثمّ أصبحوا بها کافرين» استفاده مي‌شود که مقصود سؤال از رسول الله است، نيز آيه خطاب به مؤمنان عصر رسول خداست.
نهي از سؤالات معيّني است اما علتي که از آيه براي نهي استفاده مي‌شود، عام است و شامل مردم همه زمان‌ها مي‌شود. هر چيزي که خدا دريچه آگاهي آن را با اسباب عادي به روي بشر بسته است، پرسش از آن در همه اعصار ممنوع شده، زيرا پرسش از اين گونه امور اوّلاً بي‌فايده و بي‌ثمر است؛ در ثاني پرخطر و گاه موجب هلاکت مي‌شود، مانند سؤال از خرده‌ريزهاي احکام دين، مثلاً چرا خدا نماز صبح را دو رکعت قرار داده و چراهاي ديگر که تحقيق و سؤال از آنها جز دشوار کردن دين و سنگين کردن بار تکليف و در نهايت گمراهي و بيرون رفتن از دين نتيجه‌اي ندارد، نيز سؤال از قيامت يا بروز و زوال عزت و مُلک، همان طور که در آيه بعد به آن اشاره شده است که بني‌اسرائيل چون مأمور به ذبح گاوي براي تحقيق درباره جنايتي شدند، آن قدر حضرت موسى را سؤال پيچ کردند که به دست آوردن چنان گاوي آن قدر مشکل و پرهزينه شد که نزديک بود از آن صرف نظر کنند و يا مسيحيان از حضرت مسيح(ع) درخواست مائده آسماني کردند که بعد از تحقق يافتن آن به مخالفت برخاستند.(1) نيز قوم حضرت صالح و ديگر اقوام. به هر حال منظور از آيه، اين گونه سؤالات بي‌فايده و بي‌ثمر است که نه فايده دنيايي دارد و نه آخرتي که قرآن از آن ممنوع کرده است.

1. علامه طباطبايي، ترجمه تفسير الميزان، ج 6، ص 222 ـ 225، با تلخيص؛ تفسير نمونه، ج 5، ص 98 ـ 101.